Volledige werken. Deel 15. Brieven en dokumenten uit de jaren 1872-1873

[2 november 1872
Onze Tolk over Vorstenschool]

2 november 1872

Beoordeling van Vorstenschool in Onze Tolk, jrg. 4, no. 5.

(K.B. 's-Gravenhage; fotokopie M.M.)

Het artikel bespreekt eerst in uiterst beknopte vorm vijf andere publikaties voor toneel, en gaat dan over in een betrekkelijk omvangrijke recensie.

Ten slotte Vorstenschool. Velen lezers was het niet geheel onbekend; de schrijver had reeds voor eenige jaren sommige gedeelten hier en daar voorgedragen. Naar hij zelf ons mededeelt, werd het, op weinig uitzonderingen na, mooi gevonden, of liever hem werd gezegd, dat men het mooi vond (wat niet precies hetzelfde is). Ik meen dat die uitzonderingen nog al talrijk waren en dat ook hij, die erkende, dat er veel schoons in was, toch bijna overal teleurgesteld was. Zoo is het mij ook bij de lezing van het geheel gegaan. De Bruid daarboven had, ondanks alle gebreken, mij de hoop doen koesteren, dat wij eindelijk onzen waren tooneeldichter gevonden hadden. Die gemakkelijke dialoog, de zuivere en toch natuurlijke taal bewezen dat het burgerlijk tooneelspel even goed bij ons kon bestaan als het heldendrama,

[p. 442]

dat Schimmel, Hofdijk en anderen tot zijn recht trachtten te brengen. Maar tusschen de Bruid daarboven en de Vorstenschool ligt als ik mij niet bedrieg, het vierde eener eeuw. De jaren zijn niet ongemerkt over Multatuli's hoofd heengegaan. Zij hebben bovenal eene overheerschende subjectiviteit bij hem ontwikkeld, een gevaarlijk element voor een dramatisch schrijver. Zoo moest de Vorstenschool, als dramatisch produkt, mislukken. De personen, die er in voorkomen, kunnen fraaie en ware zaken zeggen, zij boeien ons zeer weinig, bijna zonder uitzondering zijn het eigenlijk verpersoonlijkte beginselen, geen menschen van vleesch en bloed. De tweede titel zelf, dien de schrijver er ter verduidelijking bijvoegde ‘vluchtige schets van 'n paar verschillende wijzen, waarop hooggeplaatste personen hun roeping zouden kunnen opvatten,’ zou ons doen denken, dat de schrijver veel meer bedoeld heeft een leerdicht te geven dan een drama; - zoo niet hij zelf verzoekt het ‘drama te lezen, te gebruiken en te beoordeelen als... 'n drama’. Aan dat verzoek heeft Multatuli het te wijten dat velen het stuk ongunstiger beoordeelen dan het verdient. Het is een stuk, een nummer zijner ideën. Niets meer, maar ook niets minder. Als zoodanig verdient het ten volle den opgang, dien de ideën van den aanvang af gemaakt hebben. Louize is onmogelijk, maar wat de schrijver haar laat spreken is waardig niet alleen gelezen maar overdacht te worden. Spiridio is wel wat heel studentikoos, maar zijn ondeugende scherts is vol satire en zijn ‘toost vol leugens’ is scherp en kernachtig genoeg om de uitgave onnoodig te maken van den Brief van Multatuli aan den koning over de openingsrede. Amsterdam, G.L. Funke (Prijs f0,10). waarvan de echtheid vermoedelijk door een volgend geslacht zal worden bestreden.