Volledige werken. Deel 15. Brieven en dokumenten uit de jaren 1872-1873

[p. 416]

[oktober 1872
Kritiek op de Brief aan den Koning in Leeskabinet]

Midden oktober 1872

Kritiek op Multatuli's Brief aan den Koning, in Het Leeskabinet, jaargang 1872, rubriek Maandelijksche kout, blz. 74-77. (K.B. 's-Gravenhage; fotokopie M.M.)

Ook: in de voorgaande alinea van dit aan verschillende publikaties gewijde artikel wordt gesproken over de eis tot loonsverhoging, die o.a. door De Internationale is gesteld.

Ook de heer Douwes Dekker (Multatuli) vindt aanstoot in de troonrede, en even geestig als Heinrich Heine eenmaal, van Parijs uit, tegen den koning van Beieren te velde trok, even onbeschoft richt Douwes Dekker, van Wiesbaden uit, zijne stompe pijlen op den koning der Nederlanden.^* Dergelijke kritiek treft echter niet den persoon, tegen wien zij gericht is, maar uitsluitend den schrijver.

De heer Douwes Dekker begint reeds met eene korte zinsnede, waarin hij vrij duidelijk tusschen de regels laat doorschemeren, dat hij het bespottelijk acht, dat de troonrede den Koning door zijne ministers wordt voorgelegd.

Indien men toch botweg zegt: ‘Sire, de openingsrede die de ministers Uwe Majesteit dezer dagen in den mond legden, bevat onwaarheden,’ mogen de vereerders van den martelaar uit eigen verkiezing dit pittigheid van stijl noemen; onzes inziens ligt hier het zijdelingsch verwijt in opgesloten, als zou de Koning zonder eenig oordeel des onderscheids slechts napraten wat men Hem voorzegt. Geen sprake dus van eigen overtuiging; alleen slechts herkaauwd wat leugenachtige ministers, die er belang bij hebben, het geheele volk, ten aanschouwe van het schouderophalend Europa, te misleiden, Hem wel geliefden op te lepelen. Geen sprake dus ook van zelfstandigheid; geheel lijdzaam slechts komt de Koning een vorm na, Hem bij de Grondwet voorgeschreven. Hoe beschouwt de heer Douwes Dekker dan wel de openingsrede? Niet als een uitvloeisel van het grondwettelijk regeeringsstelsel, niet als het programma van eene vrij gekozen volksvertegenwoordiging, maar als eene ijdele poppekastvertooning, waarbij het onnoozele volk maar wat op de mouw wordt gespeld; alleen een enkele ziener, als de heer Douwes Dekker,

* Brief van Multatuli aan den koning over de Openingsrede. Amsterdam, G.L. funke, 1872.

[p. 417]

bemerkt dat hij eigenlijk om den tuin wordt geleid. Recht vleiend voor den Koning, recht vleiend voor de ministers, recht vleiend eindelijk voor de natie! Maar de heer Douwes Dekker is geen vleier; hij wil slechts waarheid, louter waarheid, en als zoodanig windt hij er geen doekjes om. Eeuwig jammer maar, dat dweepers, als de heer Douwes Dekker, slechts meenen dat de waarheid uitsluitend aan hunne zijde is.

‘Weet Uwe Majesteit niet - dus vervolgt de schrijver - dat verreweg het grootste gedeelte der Nederlandsche staatsburgers versterven (lees: versterft) in bloedarmoede (starvation) omdat ze, bewoners van een weideland, nooit(!) dierlijk voedsel gebruiken?

‘Uwe Majesteit behoorde dit te weten, en Uwe Majesteit zou het weten, indien U niet gedurig door eene vervalschte volksvertegenwoordiging, Ministers werd opgedrongen, die evenmin op de hoogte hunner roeping zijn als de Kamers zelf.’

Mein Liebchen, was willst du noch mehr! Het grootste gedeelte der Ned. staatsburgers lijdt aan bloedarmoede; de ministers en de beide Kamers zijn niet op de hoogte hunner roeping. Dubbel jammer derhalve, dat er onder de weinige volbloedige, wel op de hoogte hunner roeping zijnde staatsburgers, nog gevonden worden, die door het liederlijk gedrag in dat ongelukkig vaderland niet kunnen uithouden en in den vreemde van het afval moeten leven...

Het lust ons niet nog meer zinsneden uit des heeren Douwes Dekker's geldmakertje over te nemen. Onbekend met den waren toestand des lands, in schijn althans, kipt hij vervolgens nog eenige woorden uit, om zijn vermeend recht aan te toonen. Armzalige letterknechterij!

De geheele zaak is echter deze: de schrijver van Max Havelaar heeft weer eens van zich willen doen spreken, en, prat op vroegere lauweren, deinst hij voor geen middel terug om tot zijn doel te geraken, in den waan, dat het bloedarme volk, op zijn gezag, onbeschaamdheid wel voor waarheid zal aanzien.

Het zwaartepunt van des heeren Douwes Dekker's redeneering is, dat Zijner Majesteits Gouverneur-Generaal op het punt staat om, ‘hoogstens op grond van kunstmatig geprovoceerde redenen’ den oorlog te verklaren aan... den sultan van Atjin^*, en de ministers heb-

* Particulier bericht des heeren Douwes Dekker!

[p. 418]

ben hun stroopop laten verklaren: ‘Vriendschappelijke verstandhouding kenmerkt onze betrekkingen met alle mogendheden.’ ‘Hier - roept de schrijver verontwaardigd uit - hier hebben Uwe Ministers gelogen, Sire! Opzettelijk, tegen beter weten aan, gelogen!’ En na dergelijke brutale verdachtmaking, durft de heer Douwes Dekker nog zeggen: ‘Doch ook op ander dan intellectueel gebied, draagt de zonderlinge Grondwet - wij onderschrappen - waaronder Nederland gebukt gaat, bittere vruchten.’ Neen, mijnheer Douwes Dekker! gelukkig het land, waar men dergelijk geschrijf ongestraft kan laten en den onbeschoften zoon niet tot martelaar verheft. Het volk van dat land toont niet te klein te zijn voor den grooten schepper zijner Grondwet^*; dat volk toont zijner duurgekochte vrijheid waardig te zijn, trots de verdachtmakingen van dezen of genen zwartgalligen zwerveling, op wien in de eerste plaats van toepassing is wat Multatuli eens zeide in Het gebed van den onwetende: ‘Dus kermt de onwetende aan zijn eigen gekozen kruis!’

* Woorden van Palmerston.