Volledige werken. Deel 14. Brieven en dokumenten uit de jaren 1870-1871

[Bijlage
Mededelingen van A. Douwes Dekker-Post v. L.]

Bijlage

Mededelingen van A. Douwes Dekker-Post van Leggeloo inzake het vertrek van Tine en de kinderen uit Den Haag.

In De waarheid over Multatuli en zijn gezin ('s-Gravenhage 1939) vertelt Edu's weduwe op blz. 255 over een heftige ruzie tussen Multatuli en zijn zoon, waarbij deze laatste zijn vader tegen de grond wierp.

Er zijn t.a.v. de mededelingen over de daarop volgende gebeurtenissen enkele problemen:

1. blijkens de brieven aan Stéphanie had Tine al op 18 februari reisgeld ontvangen; waarom er dan reisgeld bij Hotz werd geleend, is niet duidelijk;

2. blijkens de dokumenten ging Multatuli begin april naar Duitsland; Tine's vertrek vond niet onmiddellijk daarna plaats, zoals op blz. 258 wordt gezegd, maar acht weken later;

3. er is geen bewijs dat Multatuli en Mimi naar ‘een speelbank’ zijn gereisd, al is het niet ondenkbaar; dat hij vrij kort daarna aan zijn Millioenen-studiën begon, vormt natuurlijk geen bewijs;

4. uit de bewaard gebleven dokumenten blijkt dat er tot het laatst van mei correspondentie tussen Multatuli en Tine is geweest, zelfs dat de correspondentie van hem met de redacteur van ‘Nederland’ Tersteeg deels via haar ging;

5. dat Multatuli op 1 juni een brief van Tine ontving, staat in zijn brief aan Mimi d.d. 2 juni; maar déze brief bevatte blijkbaar geen toespeling op een

[p. 119]

voorgenomen vertrek. Mimi berichtte hem dat zij het huis leeg had aangetroffen; van haar wist hij dat Tine op reis naar Italië langs Mainz was gekomen. Maar overigens is de stemming in de eerste week van juni even opgewekt als in de brief aan Van der Ghinst d.d. 30 mei. De brief van 1 juni is dus niet de brief geweest die hem zo ‘knakte’;

6. uit de verdere dokumentatie blijkt dat Multatuli's stemming op 8 juni volstrekt was veranderd. Het ligt voor de hand te veronderstellen, dat hem intussen een beslissende brief van Tine had bereikt. Maar iedere zekerheid dienaangaande ontbreekt, zo lang er geen enkele brief van haar hand uit deze dagen is teruggevonden.

blz. 258: Multatuli's zoon wist na die vreeselijke scène, dat hij zijn moeder en zijn zusje uit die hel, zooals dat leven altijd in hun herinnering is blijven voortbestaan, moest bevrijden en is den volgenden dag naar den heer Hotz gegaan om alles te vertellen. Deze begreep en had vertrouwen in den jongen; hij gaf hem f250 voor de terugreis naar Italië, evenwel op voorwaarde, het aan niemand te vertellen, ook niet aan zijn moeder.

Zoo heeft de 16-jarige jongen maandenlang met dat geld van Hotz op zijn bloote lichaam rondgeloopen, met spanning wachtende op het oogenblik waarop zijn vader weer een som zou ontvangen, groot genoeg om daarmee met zijn maîtresse weer aan een speelbank zijn geluk te gaan beproeven.

De heele reis bereidde hij in stilte voor, en toen eindelijk die zoo vurig gewenschte dag aanbrak, en die twee waren vertrokken naar Homburg, vertelde hij zijn moeder, dat zij konden gaan.

Zij hebben alle drie gehuild van geluk en in alle haast werd het beetje, dat zij mee konden nemen, bij elkaar gezocht. Een wrakke kist moest maar met een touw worden dichtgebonden, want tijd om een nieuwe te koopen, durfden ze er niet afnemen. Ze hadden n.m.l. groote angst dat de vader nog zou terugkomen, want hij had ‘het systeem’ vergeten mee te nemen; hij had het op tafel laten liggen. Maar alles ging gelukkig goed.

Zij vertrokken naar Rotterdam om daar met de boot naar Mannheim verder te reizen, daar dit de goedkoopste route was.

blz. 259: De boot naar Mannheim lag een nacht stil in Mainz en toen wilde de moeder haar man nog groeten, maar haar zoon heeft haar

[p. 120]

dat belet uit angst, dat zij weer onder hypnose van zijn vader zou komen, en sloot daarom de cabine af, waarvoor zij hem later herhaaldelijk haar dankbaarheid toonde.

blz. 260: Multatuli ontving in Mainz van zijn vrouw het bericht van haar vertrek naar Italië. Zij schreef hem, dat ze letterlijk wegens den honger, dien de kinderen leden, was vertrokken.

blz. 261: Den 1en Juni '70 ontving hij den brief, die hem z.g.n. zoo ‘knakte’, en zond hem nog denzelfden dag plus twee van hemzelf aan Mej. Schepel.