Volledige werken. Deel 13. Brieven en dokumenten uit de jaren 1868-1869

[23 december 1868
Brief van Multatuli aan Tine]

23 december 1868

Brief van Multatuli aan Tine. Dubbel velletje postpapier, geheel beschreven. (M.M.)

na jou laatsten brief: zoals zoveel brieven van en aan Tine is ook deze verloren gegaan.

De woorden Zie jy kans om door een hartelyke brief aan M., hieronder tussen haakjes geplaatst. zijn in het handschrift met éen haal doorgestreept. De laatste regels staan op blz. 4 verticaal in de marge.

S: Stéphanie.

Franeker 23 Dec^r 1868

beste Tine, Voor een paar dagen zond ik je aanget^d f100. Die moet je dus hebben.

En ik zeide je dat ik je later myn adres zou opgeven. Van avend spreek ik hier, morgen te Harlingen. Overmorgen ga ik van daar p^r boot over Amsterdam naar den Haag terug. Schryf my dus daar in den Toe-

[p. 271]

last. Maar adresseer zoo: Mr E.L. Bruinsma hotel Toelast la Haye. - Dat is voor stelen. Want dat is erg.-

Ik ben zeer verdrietig over den loop die nu weder tegen myn verwachting de zaken genomen hebben. Alles was na veel tobben zoo ver dat er een huis kon gehuurd worden. Je begrypt hoe ik my verheugde in 't weerzien, en in een home. En rust na lang zwerven! En loisir om te werken, want ik had veel veel te doen, en naar 't zich laat aanzien met succes.

Maar dat is nu alles in duigen! Want na jou laatsten brief kan het niet. Ik heb Mimi die in den Bosch is geschreven dat jy er tegen op zag. Nu, dat is voldoende om alles af te breken. Het had kunnen gaan als de stemming van alle zyden goed en gewillig ware geweest. Maar by aarseling of vrees kan het niet. Ook ik had bezwaren, maar met het oog op de hoofdzaak: wonen, ons fatsoenlyk zamen presenteren, loisir om geregeld te werken, regeling van de studie der kinderen, - met het oog op dit alles hoopte ik op slagen. Ik had M. ernstig gesproken over de noodzakelykheid om meêtewerken, en zy zag het in. Maar ik dacht niet dat het bezwaar van jou komen zou, en vrees voor mislukken is al mislukken, want dan wordt alles gedwongen. Dit is zeker, die arme M. had er zich een fète van gemaakt alles netjes en goed voor jou interigten.

Hoe 't nu moet weet ik niet. Als M. een geschikt huis gevonden had zou ze al gehuurd hebben. Maar aan alles haperde wat. Toen is zy in 't zoeken gestoord door een onwelzyn van haar Papa. Dat riep haar naar den Bosch. Het plan was geweest dat ik zoolang in Friesland zou blyven tot alles klaar was en dan in 't huis trekken. Dan had ik druk aan 't werk gegaan, eindelyk eens thuis voelende! Ik had veel te doen! Nu zal ik wel weer in een logement moeten gaan waar ik voor 4 of 5 gl. daags op den schop zit, zonder kalmte, zonder loisir, zonder zekerheid dat ik nu eindelyk eens aan 't werk zal kunnen blyven. Alles stond in verband met elkaer. Zelfs tegenover myn nieuwe relaties in Friesland waaruit een heele staatkundige omkeering kan voortvloeien was 't noodig dat ik een huis had.

En dat is nu alles weer mislukt. Myn schuld is 't niet! Ik heb veel geleden en ben altyd dapper gebleven, wachtende als een kat op de gelegenheid om my te doen gelden. Dat kòn nou eindelyk, en nu moeten groote zaken weer lyden onder kleine beschouwingen, zooals gewoonlyk. 't Is om moedeloos te worden.-

[p. 272]

Dat je ronduit zegt wat je meent, blyf ik goed vinden. Jammer dat je (vooral sedert die vervloekte reis naar Italië) niet altyd open bent geweest. Dan had ik je kunnen inlichten, en je hoefde niet te zeilen op 't kompas van anderen. Dat draagt nu z'n vruchten, - en noodlottige!

Ik zal zorgen dat er voor 1^o January (of op) iets voor Edu en Nonnie komt. Wees echter niet ongerust. ik recommandeer. ('t kon zyn dat de post traag liep.) -

(Zie jy kans om door een hartelyke brief aan M.)

Och, wat baat dat! 't Is vreesselyk verdrietig. M. gelooft dat S. je heeft opgestookt door praatjes. Ik ken Mimi, en jy (noch S) niet! al zeide zy iets kwaads, dat is als of Nonni uit verlegenheid boos is, haar hart is edel en opofferend. Dàt heeft ze getoond! -

Nu, ik zit hier in een Logement, en moet straks ‘optreden’ Myn keel is rauw, dus pleizierig is 't niet! Maar ik heb geen keus. Sedert 1 Dec^r ben ik nu in kou en nat &c. op reis. Ik ben moê. Wonder is 't niet. Het is maar jammer dat alles nu weer vergeefs is, want alles staat met elkaêr in verband. Dat zou ik je uitgelegd hebben als ik je had afgehaald (nu of in April-Mei, want ook ik was bang voor je borst) ik word gestoord. Straks moet ik spreken. Myn arme keel

dag tineke dag lieve beste jongens.

Zie jy er nog kans op dat het kan, als ook M. goed wil. Er hangt veel van af. Maar er moet geen kwestie zijn van lyden of verdriet aan jou zyde. Dat zou ik immers ook niet verdragen!

Het wonen, al was 't dan maar voor een jaar, was de eenige manier waarop ik kans zag alles te herstellen, en dat moest juist in den Haag! Och 't is zoo bitter als zooveel gewurm weer voor niets is! Wat had ik me al voorgesteld, en Mimi ook. Zy zegt dat je toen je haar t laatst zag vriendelyk en goed was, en dat schreef je my ook. Na dien tyd moet er dus gestookt zyn!