Volledige werken. Deel 13. Brieven en dokumenten uit de jaren 1868-1869

[17 december 1868
Ingezonden Stuk in Provinciale Friesche Courant]

17 december 1868

Ingezonden Stuk in de Provinciale Friesche Courant inzake Multatuli's voordracht d.d. 7 december. (Provinciale Bibliotheek van Friesland, Leeuwarden; fotokopie M.M.)

Zie voor de polemische toon van dit Ingezonden Stuk de kritiek in het nr. van 10 december, en die in de Leeuwarder Courant d.d. 11 december.

De gehele tekst van dit Ingezonden stuk werd overgenomen in de Sneeker Courant van 23 december. (Gemeente-archief Sneek; fotokopie M.M.)

Multa, multa tulisti enz.: veel, veel hebt gij gedragen, maar roemrijk hebt gij gestreden.

Ingezonden stukken.

Rechtvaardigheid eischt nog ééne getuigenis, eene getuigenis der waarheid, aangaande de letterkundige voordracht, door den heer E. Douwes Dekker op maandag den 7 d.m. te Leeuwarden gehouden. Zeker! hoog, zeer hoog gespannen was de verwachting van de velen die zoo uit de stad als uit verschillende oorden der provincie waren samengekomen om den gevierden schrijver van den Max Havelaar te hooren, te zien.

En!! zoo kunt ge thans vernemen: ‘men bleef over 't geheel onbevredigd.’ Onbevredigd!? Ziet, met vrijmoedigheid beroepen wij ons op uwe waarheidsliefde, toehoorders van den heer Dekker! die opgewonden als ge waart, hem te samen in een daverend applaudissement uwen bijval hebt betuigd. Niet waar? reeds aanstonds openden wij ons hart

[p. 260]

voor den man die den moed had openlijk en rechtstreeks op te komen tegen de onwaardige, slordige ontvangst hem bereid; die later ridderlijk de baan ruimde aan den Jan met zijne rinkelende glazen en daardoor misschien enkelen beschaamde die tot die onedele concurrentie aanleiding hadden gegeven.

En de lezing zelve? Zullen wij ons laten terughouden haar om inhoud en vorm naar verdienste te roemen, door het gevaar dat wij dan gerekend zullen worden onder degenen: ‘die liever het kwade dan het goede van de grooten der aarde vernemen?’ Waarlijk daarvoor hebben wij de waarheid te lief. Want onwaarheid is het dat de lezing van den heer Dekker enkel negatief was, zoodat hij Göthes ‘Geist der stets verneint’ gelijk kan geacht worden; onwaarheid ook dat hij: ‘hooggeplaatste personen in hun privaat leven zou hebben ten toon gesteld.’ Immers hij stelde den vorst en de vorsten voor in hunne betrekking als zoodanig en naast hem die aan ijdele en onwaardige beuzelingen tijd en hart schenkt, plaatst hij de vorstin, de edele, die door hare positieve deugden, haren stand versiert en ieders eerlijke hulde verdient. Tegenover den hoveling met het ledig hoofd en het ledig hart staat de reine dochter uit het volk, wier hart de zetel is van ware praktische poezij nl. plichtsbetrachting uit menschenmin. - Wie durft beweren dat hij die aldus hulde doet aan waarheid en deugd: ‘de achting en den eerbied voor 't wettig gezag ondermijnt?’ Voorwaar! dat doen zij die hun wettig gezag gaan stellen onder 't licht van zoodanige schetsen en dan bevinden dat het daardoor zijn prestige verliest; dat doen zij die hunne personen gaan stellen voor het beeld dat de dichter hun voorhoudt en dan bevinden dat hunne trekken met die des beelds overeenstemmen; dat doen zij die liever nederige plichtplegingen maken voor vergulden nietigheid dan harte's hulde brengen aan waarheid en aan deugd. - Van dezulken alleen kan men verwachten dat zij met opgetogen dankzegging iemands handen drukken en daarna den staf over hem breken... Misschien... uit vrees om den hooggeplaatste te mishagen!?

Dit over den inhoud van Multatuli's lezing, nu nog een paar woorden over den vorm. Is 't waar? werd zijn stuk: ‘ontsierd door zoo verschillende platheden (om 't zachtste woord te bezigen) dat zulks er niet toe zal medewerken om bij eene mogelijke volgende lezing een grooter aantal dames te doen opkomen?’ Wel! Wel! die lezing ontsierd door platheden, om 't zachtste woord te bezigen, zoodat een harder woord toch

[p. 261]

nog waar zoude zijn!? Wel! Wel! hoe kuisch! hoe kiesch! Neen! bij God! hoe onkuisch en onkiesch,! hoe vuil en kwaadaardig!

Eene voordracht, schitterende van geestesvonken, petilleerende van vernuft, waren humor, die hier ons een traan ontlokt door de roerendste voorstelling (denk aan den armen hongerstand) die daar tot een gullen lach ons dwingt (denk aan den kneveljonker); die valschen kunstzin ontmaskert en ware warme poëzij uit 't harte oproept, die te willen verlagen tot eene plattitude voor kiesche ooren ongeschikt.... Maar had ik 't dan mis toen ik meende in 't oog van de weinige toehoorderessen, de beste beoordeelsters van kiesch en onkiesch, te zien schitteren eene vonk van geestdrift voor den genialen lezer; was dan de blos die uwe wangen kleurde een blos van schaamte of wel een warm teeken van sympathie voor den dichter, die wat daar waar en goed en edel is in uw harte aanroerde met zijnen bezielenden tooverstaf? Hebt gij er aan gedacht zelfs, een enkel hard woord, dat den grilligen dramaticus wellicht ontviel, euvel te duiden? Berouwt het u daar geweest te zijn? Zult gij uwe zusters waarschuwen tegen eene volgende keer of ze oproepen en aansporen om dan een genot te komen smaken, dat ze helaas! nu hebben gemist? En nu ten slotte. Liever dan een stok te zoeken om... ge weet wel wat te doen... deelen wij in de stemming van den man, die na den afloop van Multatuli's lezing ons verhaalde: hoe hij op reis naar stad een schitterend luchtverschijnsel had waargenomen en hoewel misschien iets boertend toch met geestdrift uitriep: dat, dat was eene profetie van hetgeen wij dezen avond zoude genieten.

Toehoorders van den heer Douwes Dekker! inwoners van het land dat op ronde waarheid boogt! zult gij uwe handen (in den zak) terug houden als ik u nu in naam der eenvoudige waarheid oproep, om ze als uit de verte toe te reiken aan Multatuli en stemt gij met mij in als ik zeg: ‘Gij waart ons welkom en zult dat telkens weder zijn als een Apostel der waarheid als een man des geestes en der groote kracht!?

Multa, multa tulisti sed gloriose luctatus es?’

H.

K...