Volledige werken. Deel 11. Brieven en dokumenten uit de jaren 1862-1866

[22 november 1866
Brief van Multatuli aan Huet]

22 november 1866

Brief van Multatuli aan Cd. Busken Huet. Twee dubbele velletjes postpapier, tot boven aan blz. 7 beschreven en als vouwbrief verzonden; op blz. 8 het adres. (M.M.)

Difficile est satyram non scribere: het is moeilijk géen satire te schrijven; aanhaling uit Juvenalis.

Coblenz 22 November 66

Waarde Heer Huet, Reeds gister ontving ik Uwen brief met de ingeslotene f 50. Ik dank U zoowel daarvoor, als voor Uwen raad ten aanzien myner Paryssche plannen. En ik bedenk my tevens U nog niets te hebben gezegd over het geregeld ontvangen der Courant Het doet my groot genoegen, vooral daar het nagenoeg de eenige gelegenheid is, om iets te hooren van wat er in Holland voorvalt. Ik ben regt bly, dat gy myn bulletintjes telle quelle kunt gebruiken, en hoe nietig de heele zaak is, toch heb ik er een soort van genoegen in. Zeg 't my toch terstond, als ge iets wilt veranderd hebben. Ik wilde gaarne dat gy zoo weinig mogelyk last van my hadt.

Aan den Heer Enschedé heb ik nog niet geschreven; en ik weet niet, of ik het doen zal. Met het oog op den tegenzin in verandering, ben ik bang dat de eigenaars van den Haarlemmer zullen terugschrikken van nieuwe uitbreiding, zoo kort na de laatste. Als gy dit hadt kunnen voorstellen, ware 't wat anders geweest. Wanneer nu 't voorstel van my komt, heeft het schyn alsof ik op myne korte, onbeduidende, relatie regt van advies of inmenging zou willen baseren, en dit zou te gekker zyn, daar gy, die dan toch in de oogen der H.H. Enschede, oneindig meer moet beduiden dan ik, U van zulke inmenging meent te moeten onthouden. Dit neemt niet weg dat ik er aan blyf denken. 't Spreekt van zelf dat ik gaarne iets had waarvan ik leven kon, en tevens iets wat my nader bragt aan myn gezin. Ik zou namelyk myn vrouw en kinderen te Parys laten komen, zoodra ik kon voorzien dat ik my daar zou kunnen staande houden.

Misschien evenwel kan in gesprekken te pas komen, wat gy U als bepaald voorstel niet wilt veroorloven -

Lieve hemel, wie heeft dan wèl stem in de zaken, als men U, of gy

[p. 748]

Uzelf, zoo meent te moeten uitsluiten? Wat een wonderlyke taktiek!

Hebt gy niet lust zelf eene courant op tezetten? Ik zou 't voorlang gedaan hebben, als ik 't noodige geld had gehad, om het te doen onafhankelijk van een Uitgever. Ik ben overtuigd dat men U 't noodige daartoe zal verschaffen, en zoo heel veel is daartoe niet noodig. Als ik het daartoe vereischte kapitaaltje had kunnen byeen krygen, zou ik U hebben gevraagd meetedoen. Wilt ge er eens over denken? Wanneer gy het denkbeeld niet geheel en al verwerpt, wil ik U gaarne een paar hoofdgedachten -

Och dat hoeft niet. Zeg me maar of ge het niet eens in overweging kunt nemen, en of ik - àls ge het deedt - niet zou kunnen meêwerken. Ik beken dat ik het liever zelf deed. Dáárom kwam er, tot nog toe, niets van, want de gelegenheid om my met anderen te verbinden, deed zich nu en dan voor. Ik ontving uitnoodigingen om my te verbinden tot het schryven van ‘liberale hoofdartikels’. Ik zei dat ik te liberaal was, om zoo'n engagement aantegaan. Kortöm, alyd voelde ik ongeschikt te wezen tot partyman. Ik ben finaal onbekwaam (style Onstee) tot het verdedigen eener a priori vastgestelde rigting. Het ideaal myner Courant zou wezen - ja hoe 't te noemen? eklektisch, geloof ik. De indrukken van 't oogenblik, naar de feiten van 't oogenblik. (E.g. Het relaas der speech van Generaal Butler maakt my voor 8 dagen lang monarchaal, enz.) -

Maar wel zou ik, wanneer ik met U was overeengekomen zoo of zooveel arbeid te leveren, stipt voldoen aan wat wy waren overeengekomen. Het makkelykst voor U en my ware echter dat ge in Uw blad my, eens en voor al, zekere ruimte afstondt, om te vullen onder myne eigen verantwoordelykheid, en door my geteekend. Het zou U zelfs moeten vry staan my te desavoueren. Ik ben zeker dat eene door U gerédigeerde courant (mits geen aandeelhouders daarop invloed uitoefenden) réusseren zou.

Gelooft ge niet, dat men byv: de uittreksels uit andere bladen, die nu de Haarl: Ct geeft, gaarne lezen zou, als zy vergezeld gingen van een toelichtend woordje van Uzelf? Ik gis dat gy nu, gebonden door uwe afhankelykheid, meermalen moeite hebt, Uwe aanmerkingen terug te houden. Nu, evenzeer is 't waar dat men die aanmerkingen gaarne lezen zou. Na het: ‘de Arnhemmer, of Groen v. Pr. beweert, betoogt, verzekert &c’ wacht men telkens onwillekeurig te hooren:

[p. 749]

wat gy beweert, betoogt of verzekert, en al ligt het vaak in de vertellingen der aangehaalde alleensprekers zelve, dat hunne beweringen dikwyls uilig zijn, toch zou men dikwyls willen lezen, hoe gy die uiligheid brandmerkt. Difficile est satyram non scribere. Nu ontvangt gy onvoldoend loon voor dat moeielyke, en het meer gemakkelyke, het niet binnenhouden der satyre, zou (geloof ik) U ruim beloonen, en tevens eene positie verschaffen die U beter voegen zou dan die van ondergeschikte. -

O, ik dank U voor dat berichtje over myn kinderen, en ook den Heer Potgieter ben ik daarvoor dankbaar. Ik moet overigens zeggen, dat ik geloof sla aan zyn informatien. Het zyn lieve kinderen! Er is geen kwaad in, en als de oudste eens iets ondeugends doen zal, zal 't waarlyk wezen uit nieuwsgierigheid. Wat de gaven aangaat, begryp ik niet veel van de rapporten. Geleerd hebben zy, tot nog toe, slechts te hooi en te gras. Myn kleine jongen leest gaarne en veel, maar spellen kan hy eigenlyk niet. Er is wat orde noodig in hun onderwys, en dat kon niet, tot nog toe. Ook daarom wilde ik zoo graag voor vast ergens zyn, om eindelyk eens een begin te maken met een soort van cursus. Knapheid zonder systematisch fond, is my een gruwel. Het loopt dan ook ten slotte op niets uit, en ook de wereld geeft er niet veel om. (wat ik zeer goed vind).

Myne vrouw heeft my gevraagd naar de (tegenwoordig) beste histoire universelle? Zoudt gy zoo goed willen zyn, my daarin te raden? Ik weet er niets van. Ofschoon het natuurlyk voor de kinderen is, moet het toch geen werk wezen, dat voor kinderen geschreven is. Ik houd dat voor zeer verkeerd. Nu, voor volwassenen weet ik waarlyk geen algemeene geschiedenis. En 't moet Fransch zyn. Anders zou ik denken Schlösser.

Wilt ge my op dit laatste SVP spoedig antwoorden? Gy zyt een luije schryver.

Na vriendelyke groete ook aan Uwe vrouw ben ik met de meeste vriendschap

t.a.v.

Douwes Dekker

Ik zeide iets over den speech van Generaal Butler (zie Independance van een paar dagen geleden). 't Is degoûtant. Maar zie, daarna las ik den Haarl: de aanspraak van Mr Philipse - waarachtig ik weet niet wat erger is. Valt in Holland de fadeur van zoo'n stuk niet in 't oog? Ik zou haast niet weten te kiezen tusschen zoo veel Amerikaansche

[p. 750]

gemeenheid en zoveel Hollandsche fatsoenlykheid! En zoo'n man roept by zulke praatjes nog Gods hulp in! De natie heeft een ware kasuaris maag.