Volledige werken. Deel 11. Brieven en dokumenten uit de jaren 1862-1866

[september 1863
Brief van Multatuli aan d'Ablaing]

Begin september 1863

Brief van Multatuli aan R.C. d'Ablaing van Giessenburg. Enkel velletje papier, aan beide zijden beschreven. (U.B. Amsterdam; fotokopie M.M.) Het woord excusivisme in de aanhef is een curieuze verschrijving voor exclusivisme; in de vorige brief ging het over exclusisme.

Ik houd vol dat het woord excusivisme is-

claudo = sluiten

excludo = uitsluiten

't supinum waarvan alle afleidingen genomen worden is exclusum, vandaar exclusief

Nu is exclusivisme in onze terminologie naar de betekenis die we hechten aan den uitgang isme: de gewoonte, de hebbelykheid de fout van exclusief zyn exclusisme zou wezen de gew. de hebbelykheid enz

[p. 227]

van iets buiten te sluiten in den latynsen zin van excludere, maar heeft niet in zich wat wy exclusief noemen

purisme is hebbelykheid &c van zuiver zyn

puritanisme, sterke overhelling naar de daad van 't begrip dat we hechten aan puritein zyn (hier exclusief zyn)-

Als exclusisme goed was zouden we ook moeten zeggen, posuisme, in plaats van positivisme.

De primitieve grond gaat ons niet meer aan, sedert positief en exclusief geykte woorden zyn.-

We zeggen niet obscurisme (van obscurus = duister) maar obscurantisme van 't aangenomen woord obscurant dat een woord is uit de wetenschappelyke techniek.-

Niet Lutherisme maar Lutheranisme ('t eerste is 't volgen der eigenaardigheden van Luther. 't 2 is lutheraan zyn of spelen.