Volledige werken. Deel 9. Brieven en dokumenten uit de jaren 1846-1857

[11 december 1856
Besluit van de G.-G. inzake Lebak]

*11 december 1856

Besluit van de Gouverneur-Generaal inzake de toestanden in Lebak. (Bescheiden 1908, blz. 310)

No. 17.

Gearresteerd

Chs. F. Pahud. 11 December.

Batavia, den 11 December 1856.

Gelezen de missives:

I. van den Resident van Bantam, van 20 September 1856 No. 2372a, en bijlagen naar aanleiding van het besluit van 23 Maart te voren No. 34, waaruit hoofdzakelijk blijkt:

dat de Regent van Lebak, Rahen Adhipati Kerta Nata Negara, volgens zijne eigene verklaring, zich heeft schuldig gemaakt aan onderscheidene ongeoorloofde heffingen van arbeid, geld en karbouwen tegen onevenredige of geene betaling;

dat de Resident als verschooning dezer handelwijze bijbrengt dat

[p. 672]

de Regent, op wiens levensgedrag niets valt aan te merken, in eene gedurige geldverlegenheid verkeert, wegens den grooten nasleep van aanverwanten, volgelingen en bedienden, die hij onderhouden moet van zijn karig inkomen ad f700's maands, waarvan hij tot de volle aanzuivering van het hem, bij besluit van 30 September 1855 No. 19, verleend voorschot, nog f150's maands missen moet, zoodat hij thans slechts f550 in handen krijgt;

dat de Resident daarom in overweging geeft, dien Regent in zijnen toestand tegemoet te komen, door hem in de eerste plaats kwijtschelding te verleenen van het restant van het nog door hem verschuldigd voorschot ten bedrage van f1650, en hem voorts, door verhooging zijner toelage, in tractement gelijk te stellen met den Regent van het Noorder-Regentschap (Serang); dat ook de demang van Paroeng Koedjang Wira Koesoema (schoonzoon van den Regent van Lebak vd.) zich aan misbruik van gezag heeft schuldig gemaakt, waarom de Resident in overweging geeft, hem, die reeds meermalen reden tot ernstige ontevredenheid bij het bestuur gegeven heeft en in het vorige jaar wegens verregaande willekeurige handelingen, met veertien dagen arrest op de passeban van den Regent van Lebak is gestraft, uit zijne betrekking te ontslaan;

wordende door den Resident voorts nog voorgesteld om:

a.	goed te keuren, dat door hem, wegens knevelarij en misbruik van gezag, uit hunne bedieningen zijn ontslagen de dessa's hoofden van Tjiligon-ilier en van Bolang, met name Amsa en Armaja;
b.	goed te keuren, dat de mantri van het distrikt Warong Goenong, Agoes Abdul Madjied, ter zake van misbruik van gezag, bedriegelijke handelingen en afpersing van de bevolking door hem van verdere vervulling zijner betrekking voorlopig is ontheven en hem als zoodanig definitief te ontslaan.

II. van den Directeur der Cultures van 13 October jl. No. 3656/22.

Overwegende dat, hoezeer de Regent van Lebak niet geheel is vrij te spreken van ongeoorloofde handelingen, de hem ten laste gelegde en door hem erkende zoogenaamde knevelarijen, echter tot de zulken behooren, welke door inlandsche hoofden van rang, als niet ongeoorloofd worden beschouwd;

[p. 673]

dat bijaldien een nauwkeurig onderzoek naar de handelingen der Regenten over geheel Java werd ingesteld, het voorzeker blijken zou, dat er slechts zeer weinig Regenten zijn, die zich stipt aan de hieromtrent gegevene voorschriften houden;

dat de Regent van Lebak altijd bekend is gesteld, als een ijverig geschikt en achtenswaardig hoofd, zeer gezien en bemind door zijne bevolking;

dat de Resident van Bantam de feiten, welke tegen dit hoofd bewijzen, in een verschoonend daglicht tracht te stellen, terwijl hij, instede van een voorstel tot bestraffing van dezen Regent in te dienen hem voor nieuw gunstbetoon aanbeveelt;

dat het in het belang van den lande en van de dienst onraadzaam zou zijn, eenen ouden en niet van verdiensten ontblooten Regent te straffen, zoolang daartoe niet meer reden bestaat;

dat het na de door den Resident van Bantam gedane mededeeling, duidelijk is, dat een inkomen van f550. 's maands ontoereikend is voor een hoofd, op wien, volgens de adat, de last rust om voor zoovele personen te zorgen als de Regent van Lebak te zijnen laste heeft;

dat het tegenwoordig oogenblik echter niet wel gekozen is, om genoemden Regent eene gunst te betoonen, maar dat hem eene tegemoetkoming zou kunnen worden verleend, door n.l. het hem bij besluit van 30 September 1855 no. 19 verleend voorschot van f3000. in te houden met eene korting van f50. instede van f150. 's maands.

Den Raad van Nederlandsch-Indië gehoord: (advies van 14 November 1856, no. XXXVI).

Is goedgevonden en verstaan:

Eerstelijk. Het distriktshoofd van Paroeng-Koedjang (residentie Bantam) Wira Koesoema, als zoodanig te ontslaan, met last op den Resident om ten spoedigste eene voordracht in te dienen ter zijner vervanging.

Ten tweede. Den Resident van Bantam, met betrekking tot zijne voorstellen, in de praemisse van dit besluit sub a. en b. omschreven, over te wijzen tot de bevoegdheid, hem toegekend, bij besluit van 19 Mei 1847 no. 1 staatsblad no. 25.

Ten derde. Den Resident van Bantam te kennen te geven, dat de Regeering uit aanmerking van de verdiensten van den Regent

[p. 674]

van Lebak Radhen Adhipati Kerta Nata Negara, vooralsnog niet wenscht aan dit hoofd hare ontevredenheid te kennen te geven, bij eene aan hem regtstreeks gerigte beschikking, maar dat aan hem, Resident wordt opgedragen, op eene ernstige wijze aan dien Regent voor te houden het ongeoorloofde zijner handelingen, met uitnoodiging om zich daarvan voor den vervolge te onthouden, ter voorkoming van nadeel voor hem en zijne aanverwanten.

Ten vierde. Uit aanmerking van de moeijelijke geldelijke omstandigheden waarin de Regent van Lebak, Radhen Adhipati Kerta Nata Negara, verkeert, met wijziging in zooverre van het besluit van 30 September 1855 no 19 te bepalen, dat de inhouding van het nog verschuldigd gebleven gedeelte van het daarbij verleend voorschot van f3000 (drie duizend Gulden) zal geschieden door maandelijksche kortingen van f50 (vijftig gulden) instede van f150 (één honderd vijftig Gulden) 'smaands van het tractement van dezen Regent.

Afschrift enz.