Volledige werken. Deel 8. Brieven en dokumenten uit de jaren 1820-1846

[19 juni 1844
Missive van Michiels aan de G.-G. betreffende Dekker]

* 19 juni 1844

Missive van Michiels aan de Gouverneur-Generaal betreffende Dekker. (Bescheiden 1910, blz. 263)

Het laatste gedeelte van deze missive, te beginnen met ‘De raad van justitie wilde tot gijzeling’, is eigenhandig door Michiels toegevoegd aan het door de secretaris geschreven concept. De bijlagen betreffen missives van de fiskaal, van de assistent-resident van Aijer-Bangies, besluiten van de gouverneur zelf en enkele stukken van Dekkers hand.

Twintig bijlagen.

No. 1399.

Padang, den 19n Junij 1844.

Aan Zijne Excellentie den Gouverneur Generaal van Nederlandsch Indië te Batavia.

Bij mijn schrijven van den 26en September, 26 October en 30 December 1843 nos. 2129, 2373, en 2829, heb ik aan Uwe Excellentie opvolgend rapport gedaan nopens de bestaande bezwaren tegen den controleur der tweede klasse E. Douwes Dekker, rakende de verkeerde handelingen gedurende zijn bestuur te Natal, ten gevolge waarvan, blijkens de nevensgaande rekening-courant, hij als nog aan den lande schuldig blijft eene som van f375.44 zilver en f3055.65 koper geld.

Het is Uwe Excellentie bekend, dat de vordering tegen den contrôleur, wegens het desconteren met 's lands gelden van eene ten zijnen laste loopende venduacceptatie, groot f2577.63 koper op den 10n October 1843, in handen is gesteld van den fiscaal bij den raad van justitie alhier, teneinde het land zoo veel moge-

[p. 404]

lijk voor schade te hoeden. - Op den 20 October daaraan volgende vroeg de president bij dien raad of al dan niet kon getreden worden in des contrôleurs verzoek om uitstel van executie, en of bij eventuele ongenoegzaamheid het condemnatum tot in gijzeling moest worden ter executie gelegd. - Ik antwoordde hierop dat ik hem nog liever eenig uitstel zag verleend tot de zaak zich ophelderde of het vendugeld, waarmede de acceptatie moest gekweten worden, te Natal binnen kwam. Op den 20n November des vorigen jaars deelde de president mij mede dat het grootste gedeelte der gelden, die de acceptatie uitmaakten, te Natal gestort was, en vroeg mij nadere inlichting of er nog verdere executie moest plaats grijpen. - Ik antwoordde hierop, dat ik van het binnenkomen der vendugelden ter zake vermeld, geen kennis droeg, en dat ik, volgens het gouvernements besluit van den 8 November 1841 No. 18, bij bevinding van tekortkomsten gehouden en verpligt was, tot al zulke maatregelen als welke strekken konden ter handhaving van orde en ter voorkoming van schade.

Bij missive van den 18n Januarij jl. no. 12 f berigtte de fiscaal bij den raad mij, dat de vervolging tot het incasseren dezer gelden voorlopig door hem was gestaakt, om reden het gebleken was, dat de verschuldigde gelden reeds gedeeltelijk waren betaald en het te voorzien ware, het resterende ter bekwamer tijd zoude worden afgedaan. Ondertussen bleek het ook uit de bij die gelegenheid door den fiscaal overgelegde relazen, dat de ambtenaar E. Douwes Dekker niet bij magte was, om deze schuld finaal afte doen.

Bij missive van den 12n April jl. no. 432/18 kreeg ik het berigt van den resident van Tappanolie, dat op den 24n Maart te voren de zaak van de venduacceptatie eindelijk tot effenheid was gebragt.

Intusschen was er eene nog veel grovere fout ontdekt in des controleurs administratie, hierin bestaande, dat hij van eene door hem in de maand Mei 1843 op 's lands kas te Aijer Bangies afgegeven wissel, groot f 8931.92 koper, slechts f6825.92 had ingenomen alzoo te min verantwoord een bedrag van f2106. Daar dit geld bij de overgifte zijner kas onder ultimo Augustus 1843 niet is overbevonden, zooals blijkt uit het procesverbaal, heb ik

[p. 405]

ook deze pretentie op den 30n December 1843 aan den fiscaal van den raad van justitie ter vervolging overgegeven, gelijk ik de eer heb gehad te rapporteeren, bij mijn schrijven van den 20n Januarij jl. No. 129, onder overlegging van des fiscaals missive in dato 18 Januarij jl. No. 12/f tengevolge waarvan ik bij missive der algemeene rekenkamer ddo. 26 April jl. No. 1063/60 heb ontvangen de natalsche rekening over Mei 1843 en den kwestieusen wissel, waaruit het hierboven omschreven feit overtuigend werd bewezen.

Bij mijne dispositie van den 15n Mei jl. No 1095 werden die met nog eenige andere ter zake betrekkelijke stukken aan den fiscaal vervorderd, ten fine van ambt- en pligtbetrachting. Deze vroeg mij bij missive van den 28n Mei No. 75, of hij eene criminele vervolging moest institueren. Hierop zond ik hem bij missive 29 Mei No. 1129, de missive van den algemeenen secretaris, in dato 22 Maart jl. No. 387, onder opmerking dat het de intentie was, de tegen den controleur E. Douwes Dekker aangevangen (civiele) procedure voort te zetten, zoo als dan ook heeft plaats gegrepen, in voege als Uwe Excellentie des begerende kan ontwaren uit de hierbij aangeboden missive van den fiscaal voornoemd in dato 14 dezer No. 91/f; waardoor ik als nu in staat ben gesteld, om te voldoen aan het slot der missive van den algemeenen secretaris dd. 22 Maart jl. No. 387.

Uit het vonnis in dato 6 dezer no. 58 blijkt het, dat de raad zich incompetent verklaart, in deze zaak te beslissen, en zulks op grond van de volgende overwegingen ‘dat bij de artikelen 48 en 49 van de resolutie 29 December 1831 no. 23, Staatsblad no. 71, is bepaald, dat de rekenpligtige ambtenaren, in zake, hunne administratie betreffende, moeten geoordeeld worden volgens rechtspleging in zake van comptabiliteit’, ‘dat bij art. 5 van het provisioneel reglement op de controle op de comptabiliteit en financien ter dezer kust, gearresteerd bij besluit van den raad van Indië’, gouvernements commissaris voor Sumatra, in dato 17 Junij 1840 no. 187/376 is bepaald, dat op voordragt van den ambtenaar, belast met de contrôle der rekenpligtigen, bij een besluit van den gouverneur voorloopig en in afwachting der uitspraak van de algemeene rekenkamer, tot het herstellen zijner rekening kan worden bevolen en hij met de terugbetaling van verkeerde

[p. 406]

en ongeautoriseerde uitgaven, kan worden belast,’ ‘dat in vervolgingen van den onderwerpelijken aard, een besluit van voorloopige belasting tot basis behoort te strekken, en dient te worden overlegd, op grond van hetwelk 's lands belangen verder kunnen worden vervorderd en vervolgd, zoals blijken zal te behooren, hetgeen onderwerpelijk niet is geschied.’

Uit de door den fiscaal overgelegde deurwaarders relazen, blijkt alverder, dat de contrôleur der tweede klasse, E. Douwes Dekker onvermogend is om de door hem te zoek gemaakte som van f2106 te kunnen voldoen.

Ik moet het aan het verlicht oordeel van Uwe Excellentie overlaten, in hoeverre de beslissing van de regterlijke autoriteit in deze zaak gegrond is, en in hoe verre de handelingen van den contrôleur voornoemd kunnen gezegd worden in de termen te vallen der aangehaalde administrative bepalingen, die kennelijk slechts doelen op verkeerde en ongeautoriseerde uitgaven, ter goeder trouw; doch gelijk ik vermeen geenzins op het misbruik en te zoek maken van 's lands gelden op eene onverantwoordelijke wijze.

Indien het waar is, dat men geen bestuur regt kennen leert, alleen uit deszelfs verordeningen maar ook door de wijze van uitvoering en toepassing der bestaande voorschriften; zoomede door alles wat zoodanig bestuur aanmoedigt of gedoogt, dan vraag ik, wat er van de administratie te dezer kust zou moeten worden, indien ik grove vergrijpen, als waarvan hier de rede is, op de zelfde lijn stelde met ter goeder trouw gedane verkeerde of ongeautoriseerde uitgaven. Ik weet wel dat men mij van gestrengheid beschuldigt in het handhaven der administrative verordeningen; doch laat ik mij door geen menschenvrees of wel persoonlijke betrekkingen afschrikken, den weg te volgen, die 's lands belang en pligtgevoel mij voorschrijven.

De raad van justitie wilde tot gijzeling toe de zaak vervolgen van het desconteren der venduacceptatie, en verklaart zich thans incompetent op grond eener finantiële bepaling, waar de raad niets mede te doen heeft.

In afwachting der beslissing Uwer Excellentie omtrent het al dan niet crimineel vervolgen van den contrôleur E. Douwes Dekker was de zaak bloot eene civiele vordering en moest hij

[p. 407]

beschouwd worden als een zaak gelastigde, die voor zijnen principaal ontvangen had f 8000 en daarvan bij rekeningcourant maar verantwoort f6000.

De fiscaal, als procureur van het gouvernement in soortgelijke zaken, vervolgt hem bloot voor de betaling van het verschuldigde, en de raad heeft, mijns dunkens niets te doen dan over de deugdelijkheid der pretentie te oordeelen, waartoe zeker niet noodig was een ook op zichzelve nutteloos besluit van voorloopige belasting, hetwelk nimmer van toepassing kon zijn op eenen ambtenaar, die als gesuspendeerd, zonder inkomsten was; terwijl in het tegenovergesteld geval, dat is, wanneer de schuld aan den lande met inhoudingen kon afgedaan worden, de tusschenkomst van de regterlijke magt ook overtollig zou zijn geweest; maar om een voorwendsel te hebben, zich incompetent te verklaren, maakt de raad van justitie eene exceptionele wetsbepaling, die aan den raad maar toevallig is bekend geworden. Niet verlangende nog meer den spot te zien drijven met de vervordening van 's lands belangen, is mij thans het doelmatigste voorgekomen, de zaak zoo als die is liggende, aan de hooge beslissing Uwer Excellentie te onderwerpen, onder eerbiedige opmerking, dat de controleur E. Douwes Dekker in behoeftige omstandigheden verkeert en hier te plaatse een ieder ten laste is.

De Generaal Majoor tit: Civiel, en Militair Gouverneur, ter Westkust van Sumatra.

Michiels.