Volledige werken. Deel 4. Een en ander over Pruisen en Nederland. Causerieën. De maatschappij tot nut van den Javaan. Ideeën, derde bundel

910.

't Is waarachtig niet te verwonderen, dat die Trochu den vyand niet verjaagde. Een generaal met godsdienst en krygskunde... 't was te veel! Misschien moest ik zeggen, 't was te weinig... tegen zoveel Pruisen.

In verband met 475, nodig ik den lezer uit, het verslag van dien officier over de laatste vecht-episoden aandachtig te lezen. Ook 't stuk van z'n kollega Changarnier, waarop deze onlangs 't nieuwsgierig Frankryk onthaalde, is de moeite der ontleding waard. Met enige oplettendheid - en Vrye Studie! - zal men ontwaren dat de vechthelden, evenals moralisten die steeds principes by de hand hebben om 't goede na te laten, altyd grondbeginselen van hoog militair-wetenschappelyken aard weten aan te voeren, die hun verbieden den vyand op z'n kop te slaan.

Het stuk van Trochu is niet slechter dan de meeste van die soort - dat heet: 't is ellendig - en ik heb daaruit weer een en ander geleerd, waarvan ik den lezer deelgenoot maken wil. Om een krygskundig plan waardoor zeker de Pruisen waren vernietigd geworden - als God het gewild had - in behoorlyk licht te stellen, begint hy met 'n soort van lesje aan de leken. Hy wil hen op de hoogte brengen van de Kunst. Dat plan was:

très simple, très pratique, très hardi...

Zeer wel, maar de kunst, de kunst, waar blyft de kunst? Ziehier. Het plan was gemaakt volgens een principe...

Alle moralisten in de Assemblée staken zeker de oren op. Trochu doceerde:

‘C'est un principe que lorsqu'une armée doit prononcer un

[p. 651]

effort dans une direction donnée, il faut que cet effort soit prononcé dans la direction où cette armée n'est pas attendue...’

Ziedaar de krygskunst die ik uit Trochu's redevoering gehaald heb. Ik ‘prononceerde’ allerlei ‘efforts’ om z'n oorlogswysheid diep te vinden, maar 't lukte niet. Wel slaagde ik in 't begrypen hoe zó'n man behoefte voelt aan een God. 't Verwondert me dat hy er slechts één heeft. Me dunkt, een hele Olymp was niet te veel voor zoveel domheid.

Het is nu maar te hopen dat de Pruisen dat fameuse stuk niet te zien krygen. Is het niet wat onvoorzichtig, zo slordig om te gaan met de fynste fynigheden van 't métier?

Men moet evenwel erkennen dat Frankryks vyanden in dezelfde al te naieve fout zyn vervallen. Ook zy hebben aan Trochu een krygskundig grondbeginsel verklapt, dat in diepzinnigheid met het zyne om den voorrang strydt, en waarvan hy zekerlyk by gelegenheid gebruik zal maken. Hy verhaalt namelyk dat de vyand zich versterkt had:

‘Il rendait ses lignes inabordables...’

Hoe deed hy dit? Lezer, schrik niet, maar ik kan u niet beloven dat de zaak zal aflopen zonder verbazing:

‘Les Prussiens ont appliqué ce principe moderne: que pour défendre une route, il ne faut pas se mettre sur la route, mais à côté, tandis que la route reste accessible pour les transports...’

Men ziet, er is weer een principe by. En wel 'n modern principe! 't Vorige was zeker ouwerwets.

Ik maak van deze gelegenheid gebruik, om voor zoveel nodig de scherpte te rechtvaardigen van m'n uitvallen in 753, vlgg. Ik noem daar ergens de taktiek van den aartsengel Michaël: gedemodeerd. Trochu's woord: ‘principe moderne’ maakt deze en dergelyke persiflages tot nuchtere waarheid... een onderscheiding waarin myn spotternyen zich dikwyls verheugen.