Volledige werken. Deel 4. Een en ander over Pruisen en Nederland. Causerieën. De maatschappij tot nut van den Javaan. Ideeën, derde bundel
(1952)– Multatuli–
Auteursrecht onbekend748.Ja, van verkeerd lezen, dat van verkeerd schryven 't gevolg is. De lezer zou wel gedwongen zyn ten laatste vatbaar te worden voor gezonde taal, indien men hem niet van jongs af had gewoon gemaakt aan onzin. Er leidt een brede weg van kindergedichtjes, via school, katechisatie, preken, krantengeschryf, deugdmethoden en ‘geschiedenisboekjes’ naar oorlogsgeestdrift. Ik vergis me. Die geestdrift zelf is leugen. De weinigen die de vechtcarrière uit keuze betreden, rekenen daarby veelal op de eigenaardigheid van militaire begrippen over de heldhaftigheid | |
[pagina 468]
| |
van 't garnizoensleven, over de heroïeke diepzinnigheid van ingewikkelde retirades. De kansrekening levert bovendien gegronde hoop op gerustheid. Zóveel veldslagen in de eeuw, en dan één dode op de twintig... komaan, ik voorzie den tyd dat kraamvrouwen de kampagnes zullen meemaken, als geschikte gelegenheid om haar tyd uit te leggen. Geen oorlogsdrift dus! We willen 't schreeuw- en meeloop-drift noemen, een onschuldig genoegen... Onschuldig? En al de storing die 't bewerkt? Het ‘uitwissen van de cirkels’? En al de leugens die 't veroorzaakt en als 't ware wettigt? ‘Heldhaftigheid hier, heldhaftigheid daar’... leugen! ‘Drie Fransen joegen twintig Pruisen op de vlucht’... leugen! ‘Eén Pruis versloeg 'n dozyn zouaven’... leugen! ‘De geestdrift is algemeen. Burgers, boeren, vrouwen, soldaten, kindermeisjes, alles trilt van dapperheid’... leugen! ‘Den laatsten Taler, den laatsten druppel bloed voor 't vaderland’... leugen! ‘De Heer is aan onzen kant’... leugen!Ga naar voetnoot* ‘Men verzekert dat de vyand, de nietswaardige, slechte, gemene, valse, ellendige, laffe, wrede, onzalige - d.i. alles saamgenomen: vyandige - vyand’... leugen! ‘Weldra zullen onze dapperen’... leugen! ‘Binnen veertien dagen zyn wy in Parys’... leugen! ‘In een ommezien trekken we Berlyn binnen’... leugen! ‘Overwinnen of sterven’... leugen! ‘De vyand siddert voor onze edele woede’... leugen! ‘Het vuur was hevig. Door 'n byzondere bewaring werd niemand der onzen gekwetst’... Nu, dit laatste kan waar zyn, en met die waarheid wil ik deze leugen-litanie besluiten. God zegene de hevige vuren, die niemand kwetsen. Ik zou wel zo'n vuur willen zyn. |
|