Volledige werken. Deel 4. Een en ander over Pruisen en Nederland. Causerieën. De maatschappij tot nut van den Javaan. Ideeën, derde bundel

738.

Sedert myn antwoord op Bosscha's ‘Bemoedigingen’ zyn drie jaren verlopen. Ik vraag nu, 21 Juli 1870, wat er gegronds was in de beweringen van dien gewezen minister?

In verband met den dezer dagen uitgebroken oorlog dien ik, in afwyking van Bosscha's gevoelen, voorspelde, nodig ik den lezer dringend uit, den loop dien de gebeurtenissen namen en verder nemen zullen, te vergelyken met wat ik daarover zeide in m'n ‘Een en Ander over Bosscha's Pruisen en Nederland’.

Men lette daarby vooral op myn klacht over den toestand waarin zich, na twintig jaren Thorbeckery, leger, vloot, Volksvertegenwoordiging en Regering bevinden!

De handhaving onzer neutraliteit, waarmee sommigen zich nog schynen te vleien, is een onmogelykheid. Men zal dienaangaande weldra bevestigd vinden wat ik op blz. 49 van dit deel gezegd heb.

De heer Bosscha heeft, zo min als iemand zyner geestverwanten, gevolg gegeven aan Huets uitnodiging om my te antwoorden. ‘Zwygen, schreef onze scherpzinnige kritikus, zou al te veel zwakheid verraden.’ (‘Multatuli’ door Busken Huet.)

Toch heeft men gezwegen. Maar de feiten - minder zwak voorzeker dan de stellingen van Bosscha, de feiten zwygen niet!

Myn ‘Een en Ander’ had de strekking de Natie bytyds wakker

[p. 461]

aant.
te schudden. 't Heeft niet gebaat. In weerwil van m'n waarschuwingen overvielen haar de gebeurtenissen in den slaap. Nog altyd immers hebben wy dezelfde Kieswet, dezelfde soort van ministers, dezelfde middelmatigheden op 't kussen, hetzelfde leuterparlement...

Nederlanders, ik verzeker u dat er begerige blikken op ons land gevestigd zyn.^*

* Door een verdrietigen loop van omstandigheden zyn er tussen het schryven dezer waarschuwing en de korrektie, vele weken verlopen. Daar Duitsland tot heden toe (3 October 1870) door ongehoord succes den oorlog heeft weten te lokaliseren, zal men menen dat het gevaar voor inmenging van Holland en België voorby is. Dit is het geval niet. De uitslag van den tegenwoordigen oorlog brengt in Berlyn zekeren overmoed teweeg, die weldra een koalitie zal noodzakelyk maken, waarby de Nederlanden als vechtterrein niet kunnen gemist worden. We gaan een reeks van oorlogen tegemoet. Dit is ook Bismarcks gevoelen, al vertelt hy 't niet aan interviewers. Gebrek aan ruimte belet my deze stelling hier te ontwikkelen. Ik zal het later doen.
(1870)