Volledige werken. Deel 4. Een en ander over Pruisen en Nederland. Causerieën. De maatschappij tot nut van den Javaan. Ideeën, derde bundel

709.

My zyn twee voorbeelden bekend van advokaten die zich na 't vernemen der gronden hunner tegenparty, overwonnen verklaarden. De namen der mannen die alzo toonden eerlykheid en mensenwaarde hoger te stellen dan beroeps-traditie of mooi praten, zyn: Martinus des Amorie van der Hoeven en L.W.C. Keuchenius.

Hoe soms anderen denken over de verplichting om waarheid voor te staan, bleek onlangs by den dood van Berryer ‘le prince des orateurs’ gelyk hy door de zotte Fransen genoemd wordt. Het oratorisch prinsdom van dien babbelaar schynt 'n zwaarbelast perceel geweest te zyn, en 't is de vraag of 't énige waarde had na aflossing van de gewetens-hypotheken die daarop rustten. Ik bedoel hiermee niet dat hy slechter zou geweest zyn dan z'n métier. Want... dat leidt er toe!

In 'n lofrede - let wel: geschreven door 'n advokaat - wordt de algemene bewondering ingeroepen voor 'n feit dat - als 't kón geschied zyn - den man nog verachtelyker maken zou, dan de meeste publiek-sprekers van z'n soort gewoonlyk zyn. Berryer namelyk moest eens in grote haast pleiten in 'n zaak die hy nog niet bestudeerd had. Hy kwam van de reis, en had slechts 'n kwartiertje tyd om zich op de laagte te stellen van 't proces. Men bood hem 't dossier aan, maar vergiste zich met den ‘sac’ zodat hy de nota's, bewyzen, dokumenten, enz. onder de ogen kreeg, die de avoué zyns tegenstanders had byeengebracht. In weinige ogenblikken was onze pleiter gereed. Hy beweerde, betoogde, bewees... kortom, niets was duidelyker dan 't onrecht der... vervloekte tegenparty. Die hyzelf was.

Zyn avoué, die middelerwyl de vergissing bemerkt had - nogal snugger, vind ik - trok hem by de mouw van z'n toga:

- Maître Berryer... Maître Berryer!

- Quoi donc? Qu'y a-t-il?

- Vous vous trompez. Vous plaidez la partie inverse... il y a erreur... le sac... on s'est trompé d'étiquette...

- Qu'à cela ne tienne, zei Maître Berryer... En hy vervolgde:

‘Zo, myne heren, zou wellicht de tegenparty spreken. Welnu,

[p. 440]

zy bedriegt zich als ze meent zulke ongerymdheden te doen aannemen door rechters die, als gy, myne heren, uitmunten in kennis, rechtvaardigheid en eerbied voor de wet. Na 't opsommen van de schyngronden die men waarschynlyk zal aanvoeren om uw oordeel te verschalken - ydele poging, voorzeker! - zal ik nu overgaan tot 'n behandeling der zaak, die beter overeenstemt met de eeuwige beginselen van waarheid en recht. Ik zal de valsheid der beweringen van de tegenparty in 't licht stellen... ik zal’...

Wel zeker! De brave man begon na deze brutale flankbeweging, met edelen waarheidszin de battery te beschieten, die hyzelf zo even by vergissing gemonteerd had. 't Is prachtig!

Of ik geloof sla aan de waarheid van deze vertelling? Neen. Ik oordeel Berryer, en vele anderen, tot zulke kunstjes wel in staat - 't is dan ook zo moeilyk niet - maar vind het o.a. zeer vreemd dat de tegenparty, die dan toch ook 'n verkeerden ‘sac’ moest ontvangen hebben, of althans den rechten niet in handen had, daarin zou hebben berust. Ik ga nu de overige onwaarschynlykheden voorby, die de hele zaak zeer apokrief of liever onmogelyk maken.

Doch wáár is het, dat deze historie met groten ophef wordt meegedeeld in een loftuitende levensschets van Berryer, en wel door 'n advokaat, die alzo blyk geeft slecht genoeg te zyn om deze handigheid in 't rechtsverdraaien schoon te vinden, en dom genoeg om dit te vertellen.

Waar blyft het gemoedelyk zoeken naar waarheid, by zulk geknoei? Men bedenke dat die levensbeschryver van Berryer niet alleen staat. Byna overal treedt het zogenaamd talent, en de buitensporige verheffing daarvan, ten koste van ernstige wysheidsbegeerte op den voorgrond.