Van Achilleus tot Zeus. Thema's uit de klassieke mythologie in literatuur, muziek, beeldende kunst en theater

Pelops,

zoon van de Lydische koning Tantalos en Dione of een Pleiade. Toen Tantalos de door hem aan een gastmaal genode goden op de proef wilde stellen, liet hij Pelops doden, in stukken hakken en diens vlees aan de goden serveren. Zijn gasten doorzagen dit echter en aten het vlees niet. Alleen Demeter nam, in onoplettendheid of gedreven door honger vanwege haar zoektocht naar »Persephone, een hap uit het schouderstuk. De goden brachten Pelops weer tot leven en vervingen het verloren gegane deel van de schouder door een stuk blank ivoor.

Later werd Poseidon verliefd op Pelops, die een tijdlang dienst deed als wijnschenker van de god. Ook na Pelops' terugkeer op aarde bleef Poseidon zijn beschermheer en weldoener. Zo kreeg hij van de zeegod twee gevleugelde paarden ten geschenke.

Pelops werd in een oorlog met Ilos, de stichter van Troje, verdreven uit Klein-Azië en trok naar Griekenland. Hij dong naar de hand van Hippodameia, de dochter van Oinomaos, de koning van Pisa in Elis. Deze Oinomaos weigerde zijn dochter ten huwelijk te geven aan wie dan ook, hetzij omdat hij zelf op haar verliefd was, hetzij vanwege een orakelspreuk dat hij zou sterven door de hand van zijn schoonzoon. Hij placht een huwelijkskandidaat uit te dagen tot een wagenrennen, gaf de pretendent een ruime voorsprong, bracht dan zelf nog een offer aan de goden en haalde hem vervolgens moeiteloos in om hem dan het hoofd van de romp te scheiden. Aldus had hij al met twaalf vrijers afgerekend.

Pelops nu wist hem te verslaan. Volgens

[p. 236]

sommigen waren zijn van Poseidon afkomstige paarden simpelweg sneller dan die van Oinomaos. De meeste schrijvers delen echter mee dat Hippodameia, verliefd op Pelops, Oinomaos' wagenmenner Myrtilos ertoe wist te verleiden Pelops de helpende hand te bieden door onder de wagen van Oinomaos een as van was te monteren, die het al spoedig begaf. Oinomaos werd tot stervens toe voortgesleept of zou door Pelops zijn gedood. Later zou ook Myrtilos door Pelops zijn omgebracht.

Pelops werd een machtig vorst op het schiereiland, dat naar hem Peleponnesos werd genoemd. Hij verwekte bij Hippodameia tal van kinderen, onder wie Atreus en Thyestes. Bij de nimf Axioche verwekte hij Chrysippos, zijn lievelingszoon, die door Atreus en Thyestes zou worden omgebracht.

Pelops werd geassocieerd met de Olympische spelen (gedocumenteerd vanaf 776 v.C.), die immers oorspronkelijk bedoeld zouden zijn als lijkspelen te zijner nagedachtenis. Zijn graf lag binnen het heiligdom van Olympia. Pindaros behandelt als eerste de wedloop in zijn Olympische Ode i, 476 v.C. Het verhaal van de wedren is vooral door Apollodoros uitvoerig verteld in zijn Epitome. Oinomaos-tragedies van Sophokles en Euripides zijn verloren gegaan.

Vanaf het eind van de 6e eeuw v.C. is de wedren tussen Oinomaos en Pelops, al dan niet in het gezelschap van Hippodameia, afgebeeld op vazen. Het oostelijk fronton van de Zeus-tempel in Olympia bevat een beeldengroep 465-460 v.C. die eveneens deze wedren voorstelt.

In de nieuwe tijd zijn scènes met Pelops en Hippodameia slechts een enkele keer in beeld of woord uitgedrukt: bijv. een olieverfschets van Rubens ca. 1635 (Kon. Musea voor Schone Kunsten Brussel). Opera's kennen we van onder meer Campra/Roy 1708 en Jommelli/Verazi 1755.