Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Wisscher, Joannes]

WISSCHER (Joannes), ook genaamd Mundanus of Joh. Mundanus W., geb. 1623, volgens een opschrift op een portret, afkomstig uit Emden, eerst calvinistisch predikant, daarna roomsch-katholiek priester, overleed 2 Juni 1663. Over den overgang tot de Katholieke kerk van Joannes Mundanus Wisscher is weinig of niets bekend. Hij was lidmaat der Gereformeerde kerk te Amsterdam en predikant te Emden in Oost-Fries- land. Vandaar is hij naar Leuven gegaan om de katholieke theologie te studeeren en zich tot het priesterschap voor te bereiden. 1654 vroegen de inwoners van Schagen om een pastoor. Uit de Acta Capituli van Haarlem (Bijdr. bisd. Haarlem VII, 195) ziet men, dat Mundanus werd voorgesteld. De deken en kanunnik van der Steen zouden hem na afgelegd examen approbeeren. In de vergadering van 10 Oct. heet het, dat nog geen zekerheid bestond of hij Schagen heeft aangenomen. Uit het verslag van de la Torre 1656 blijkt, dat ‘Johannes Mundanus Wisscher e praedicante haeretico optime conversus’ in Schagen werkzaam was (Archief aartsb. Utrecht XI, 163). Natuurlijk bleef het verleden van den katholiek geworden predikant geen geheim en bleven de klachten der Synoden van Noord-Holland niet uit, want Wisscher strekte zijn arbeidsveld uit over de bij Schagen gelegen dorpen, Valckooy, Basigerhorn, Colhorn, Haringhuyzen enz. Tuytjenhorn werd tijdens zijn pastoraat als een afzonderlijke gemeente met priester opgericht. Zijn vruchtdragende arbeid verwekte zulk een rustelooze vervolging, dat hij Schagen moest verlaten. Uit een onderzoek bleek, dat de officier van Schagen bevonden had, dat Wisscher vandaar was getrokken naar Amsterdam, waar de officier verzocht werd hem in versekeringe te nemen. De Synode vermaant de Classis te vigileren voor dit schadelijk wicht (klachten der Syn. in Bijdr. bisd. Haarlem XIII, 419; XIX, 378). Sinds die vlucht wordt hij niet meer vermeld, dan alleen in het Necrolog. Harlem. (in De Katholiek LX (1871), 348): R.D. Joannes Mundanus, ex concionatore heretico factus sacerdos olim pastor

[p. 1229]

Schagensis, quem locum propter persecutiones debuit deserere, postmodum deservitor ad fluvium Amstelam, obiit 2 Juni. Met dezelfde bewoordingen wordt Wisscher vermeld onder Schagen, doch met verkeerden datum 2 Juli, door Bat. Sacr. II, 433 en Hist. episc. Haarlem., 151. Onder Amsterdam vermeldt Bat. Sac. II, 405, Wisscher niet, wel een Ambrosius Plettenberch, geb. te Embden 1623, katholiek geworden en priester gewijd 15 Mrt. 1654, na zware vervolgingen overleden te Amsterdam 2 Juni 1663. Het onderschrift van zijn portret, een vers van J.M., wordt aldaar afgedrukt. Onder den schuilnaam van Ambr. Joannes Plettenberg volgde Wisscher te Amsterdam pastoor van Ressel, overl. Oct. 1661, op in de statie ‘Achter den Pauwentuin’ of St. Willebrordus buiten de Vest. Hij woonde, toen hij overleed, niet bij zijn statie maar, wellicht uit het oogpunt van veiligheid, ver uit de buurt, op de Nieuwe-Zijds-Voorburg- wal, en werd volgens het begrafenisboek begraven in de Nieuwe Kerk 4 of 7 Juni (Bijdr. Haarl. XVII, 46, 83). Zijn erfgenamen P. Groenevelt en C. Noorman schonken de bibliotheek van Plettenberg (200 boeken) aan zijn opvolger. Het Necr. Haarlem. vermeldt den dood van Plettenberg niet. Hij komt vóór 1661 nergens voor, wel een bewijs, dat hij dezelfde persoon is als J. Mundanus Wisscher. Hieraan heeft men wel getwijfeld; zie opstel in Bijdr. bisdom Haarlem XIII, 151 en vv.; het berustte op een misverstand en werd deel XVII, 173 geheel teruggenomen.

Een geschilderd portret van Plettenberg, oud 40 j., afkomstig van de statie St. Willebrord, berust in den Amstelkring. Zie Muller, Catal. 4233a. Een gegraveerd portret door T. Matham ook zonder naam, niet gecopieerd van de schilderij, is eveneens in den Amstelkring.

Zie: Bijdragen Gesch. bisdom Haarlem II, 298, 300-301; VII, 195; XIII, 151-153; XIV, 138, 268; XVII, 44, 46, 83, 178, 179-180; XIX, 378, A. Rass, Convertiten seit der Reformation XII (1875), 152-154.

Fruytier