Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Kersteman, Franciscus Lievens]

KERSTEMAN (Franciscus Lievens), geb. 20 Mrt. 1728 te 's Gravenhage, overl. na 1792, waarschijnlijk in 1793. Hij was de zoon van Francis Lievens en Margaretha Kersteman. Uit hetzelfde huwelijk werd een oudere dochter, Engelina, en een jongere zoon, Petrus, geboren. De naam Kersteman werd door deze kinderen aangenomen op verzoek van hun grootvader van moeders kant, die zelf geen mannelijke nakomelingen had. Nadat de ouders gescheiden waren, werden de drie kinderen door de moeder opgevoed. Van zijn elfde jaar af werd Franciscus door een kinderloozen oom op een fransche kostschool te Voorburg geplaatst. Op zijn 14e jaar werd hij in de leer gedaan op een procureurskantoor te 's Gravenhage. Als 16-jarige knaap maakte hij met zijn mentor Rougemont een reis door de Zuidelijke Nederlanden en Frankrijk en studeerde eenige maanden rechten te Parijs, waar hij met verschillende vooraanstaande personen kennis maakte. In Holland teruggekeerd, was hij gedurende twee jaren juridisch student te Leiden. In 1747 werd hij cadet in het Regiment van Thierry. Na enkele dappere daden werd hij tot vaandrig bevorderd. In 1752 werd hij uit den krijgsdienst ontslagen en studeerde vervolgens wederom rechten, thans te Utrecht. Zonder afgestudeerd te zijn, vestigde Franciscus zich te Rotterdam, waar hij ruim twee jaren rechtskundige praktijk uitoefende. Eind 1759 behaalde hij aan de hoogeschool te Harderwijk den graad van doctor juris. In 1760 ondernam hij zijn tweede reis naar de fransche hoofdstad, keerde korten tijd later naar Rotterdam terug, gaf na eenige maanden zijn praktijk als advocaat op en begon in het voorjaar van 1761 te Zalt-Bommel lessen te geven in geschiedenis, aardrijkskunde en de fransche taal. Het volgende jaar trouwde hij in dezelfde stad een mej. van der Linden. In Sept. 1764 werd hij aangesteld tot professor honorair en lector juris der stad Heusden. In 1773 werd Kersteman er van beschuldigd, een wisselbrief vervalscht te hebben. Hij ontkende schuld, doch werd 7 Mrt. 1775 veroordeeld tot 30 jaren gevangenschap in het Stads Werkhuis te Rotterdam en vervolgens levenslang verbannen te zijn uit Holland en Westfriesland. Hij kreeg 19 Apr. 1786 gratie, vertrok 23 Apr. uit het Werkhuis en maakte spoedig daarna te Amsterdam kennis met den boekhandelaar-uitgever Elwe, die hem terstond werk gaf. Vele boeken van Kersteman's hand werden door Elwe uitgegeven. Franciscus kreeg echter ruzie met zijn weldoener en de borstkwaal, waaraan hij leed, nam toe, zoodat hij steeds meer in verval geraakte. In het amsterdamsche Werkhuis werd hij, op eigen verzoek, zeven weken verpleegd. Na eenigszins hersteld te zijn, hernieuwde hij zijn vriendschap met Elwe en publiceerde hij wederom eenige werken. Na 1792 hooren wij niets meer van hem; waarschijnlijk is hij in 1793 in armelijke omstandigheden gestorven.

Kersteman heeft, daar hij om den broode schreef, zeer vele boeken in het licht gegeven. Zijn juridische werken genoten een zekere reputatie, aangezien zij populair gesteld waren. Ook thans nog zijn zij van belang voor hen, die van 18e-eeuwsche rechtsgeschiedenis studie maken. Zijn romantische, satirische en historische werken (waarin hij het met de historische waarheid niet te nauw nam) zijn quantitatief en litterair veel belangrijker.

[p. 456]

K. schreef een vlotten, lossen stijl en gaf duidelijke blijken, dat hij bij Jacob Campo Weyerman ter schole was gegaan. Het grootste gedeelte van zijn geschriften verscheen zonder zijn naam. Wij kunnen hem met zekerheid aanwijzen als schrijver van: Project gepresenteerd aan.... den.... Prince Erfstadhouder.... tot het invoeren van een Regiment of contra Auditeur in de Nat. troupen ('s Grav. 1751); De Bredasche heldinne, of merkwaardige levens-gevallen van Maria van Antwerpen ('s Grav. 1751); Het Leeven van den.... Ridder De Vial ('s Grav. 1756); Zeldzaame Levens-gevallen van J.C. Wyerman ('s Grav. 1756; 2e dr. 1763; duitsche vert. in 1764); Leevenbeschryving van den Graave van Slippenbach ('s Grav. 1757); Historie van den Jongen Ridder van St. Joris (Rott. 1759); Den oorlochs avanturier, of het leven van den.... Ridder De Pollion (Rott. 1759; 2e dr. 1775); Historie van Mevr. de Hartoginne van Pompadour (Zalt-Bommel 1761); Den Oorlogszwerver of het Leven van den Grave van Tottleben (Zalt-Bommel 1761; 2e dr. 1764); Academie der Jonge Practizyns ('s Grav. 1765); De Boere Studeerkamer ('s Grav. 1765-1767); Nieuwe Oeffenschoole der Notarissen (Dordr. 1766; 2e dr. 1783); Hollandsch rechtsgeleert Woorden-boek (Amst. 1768); Practizyns Zakboek (Amst. 1776); Avanturen van de Kleine Scipio (z. pl. 1783); Gedenkwaardige Levensbeschrijving van.... Joh. Chr. Ludeman (Nijmegen 1784); 's Lands Paciflcator (Zwolle 1786); De patriottische dame in colere (z. pl. 1788); Rechtsgeleerd Kweekschool (Amst. 1789); Hollandsche Pleit-zaal (Amst. 1789); Rechtsgeleerde Catechismus (Amst. 1790); Praeceptor der Jonge Notarissen (Amst. 1790); Nationaal Postcomptoir der bereisde vrouwen ('s Grav. 1790); Secretarij der Hollandsche Voogdijen ontslooten (Amst. 1790); De reizende dansmeester (z. pl. 1791); De Rechtsgeleerde Catechismus.... verdeedigd (Amst. 1791); De proceszieke burger (Amst. 1792); De pleitende practisijn (Amst. 1792); Het Leven van F.L. Kersteman (Amst. 1792) (zeer belangrijke autobiografie); verder de Opdragt van Het witte Vaendel ('s Grav. 1771) en de Voorrede van het Advys-boek van J.L. Uhl (Amst. 1791).

De meeste werken van Joh. Chr. Ludeman, die na diens dood verschenen, zijn door Kersteman geschreven en onder Ludeman's naam gepubliceerd. Men kan zelfs als zeker aannemen, dat alle werken van Ludeman (zie dit Woordenboek III, 796), welke, volgens het titelblad, door ‘Meester Franciscus’ zijn uitgegeven, geheel uit de pen van K. zijn gevloeid en ook wat den inhoud betreft slechts voor een uiterst gering deel als het geestelijk bezit van Ludeman beschouwd kunnen worden. Ook hier was zonder twijfel de zucht naar gewin de eenige oorzaak van K.'s veelschrijverij.

Zie: D.J.H. ter Horst in Het Boek XXIII (1936), 289-323.

ter Horst