Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 10

[Bye, jhr. Mr. Pieter Jacob de]

BYE (jhr. Mr. Pieter Jacob de), geb. te 's Gravenhage 11 Dec. 1766, overl. aldaar 19 Dec. 1836, rechtsgeleerde en staatsman. Hij stamde uit een gezeten haagsche familie, waarvan de stamvader, de bakker Michiel Mattheusz. de Bye, zich op het eind van de 16e eeuw van uit Lier te 's Gravenhage had gevestigd; diens achterkleinzoon, Pieter de Bye, was predikant te Muiderberg. Een zoon van laatstgenoemde, Mr. Arent Herbert de Bye, was advocaat te 's Gravenhage; uit diens huwelijk met Elizabeth Coolbrant werd Pieter Jacob geboren. Deze doorliep de latijnsche school in zijn geboorteplaats, liet zich als theologisch student te Leiden inschrijven 23 Oct. 1784, studeerde aldaar philosophie en rechten en promoveerde op één dag (11 Dec. 1790) tot doctor philosophiae, magister artium liberalium en doctor utriusque juris op de proefschriften Universa hypothesium philosophicarum theoria (Lugd. Bat. 1790) en De deliclo calumniae in publicis judiciis (Lugd. Bat. 1790). Na zijn promotie huwde hij 4 Juli 1791 te Leiden met jkvr. Elizabeth Jacoba van der Docs, een dochter van jhr. Mr. Johan Hendrik van der Does; nog in hetzelfde jaar vestigde hij zich te Utrecht als advocaat, waartoe hij zich liet inschrijven bij den Hove van Holland en Utrecht. In 1792 werd hij raad in de Kamer van Justitie van Vianen en Ameide (dit lichaam werd in 1796 afgeschaft); hij bleef daarbij tevens de rechtspraktijk uitoefenen. In 1804 werd hij raad in het Hof van Utrecht, in 1806 advocaatfiscaal voor de middelen te lande in de Prov. Utrecht, in 1808 lid van de staatscommissie, ingesteld door koning Lodewijk ter herziening van alle financieele wetten van het Koninkrijk Holland. Aan de werkzaamheden van laatstgenoemde commissie kwam een einde door de inlijving bij Frankrijk in 1811. In dit jaar vertrok de Bye, die zich den naam had verworven van een scherpzinnig jurist, als lid van het Hof van cassatie naar Parijs, waartoe Napoleon hem had benoemd. Eerst in 1814 keerde hij voorgoed naar het vaderland terug. In dien tijd heeft hij nog groote moeilijkheden ondervonden, omdat hij te Parijs ter verantwoording werd geroepen in verband met zijn protesten tegen de hardheden van het fransche bestuur hier te lande. Ook koning Willem I stelde

[p. 167]

zijn juridische kwaliteiten op prijs: hij werd door dezen vorst in verschillende commissies benoemd, o.a. was hij acht jaar lid van de Commissie tot het werk van de begrootingen der staatsbehoeften (1815-23). In 1816 werd hij referendaris der eerste klasse bij den Raad van State. Zijn werkzaamheden ten behoeve van een verbeterd gevangenisstelsel hadden ten gevolge zijn benoeming tot administrateur voor het armwezen en de gevangenissen (1823); sommigen menen, dat de voorstellen dienaangaande echter niet van hem afkomstig zijn, vgl. J. Brand van Langerack en Cabauw, Iets over de gevangenissen in het Koninkrijk der Nederlanden, 2e dr. (Amst. 1841), 59 e.v. In 1826 werd hij lid van den Raad van State, in welk college hij zich een volgzaam aanhanger van den Koning toonde. Sinds 1791 was hij lid van het Prov. Utrechtsch genootschap van kunsten en wetenschappen, sinds 1819 lid van de Mij der Ned. letterkunde te Leiden. Bij diploma van Napoleon I dd. 25 Nov. 1813 werd hij verheven tot chevalier de l'Empire, terwijl hij door koning Willem I bij Kon. besl. van 18 Febr. 1830 verheven werd in den ned. adel met het praedicaat van jonkheer.

Hij schreef nog Register op de kostumen, usantiën, politiën en stijl van procederen der stad en jurisdictie van Utrecht (Utrecht 1804).

Uit zijn huwelijk werden vijf kinderen geboren: jkvr. Elisabeth Wilhelmina de Bye, in 1821 gehuwd met Jean Philippe baron de Girard de Mielet van Coehoorn, generaal-majoor der artillerie; jhr. Mr. Pieter Jacob ridder van der Does de Bye (1798-1885), lid der Prov. staten van Utrecht,

[p. 168]

aan wien bij Kon. besl. van 24 Nov. 1842 werd toegekend de titel van ridder overgaand bij eerstgeboorte; jkvr. Susanna Carolina de Bye, in 1821 gehuwd met Mr. Hugo de Wildt, rechter te Amsterdam; jkvr. Louise Cornelia Geertruida, in 1827 gehuwd met Frederik Jan Muller Massis, kapitein der infanterie; jhr. Adriaan Johan Theodoor de Bye (1805-77). Van de beide zoons van Pieter Jacob de Bye werd de oudste de stamvader van den tak van der Does de Bye, waarvan de leden belangrijke burgerlijke en militaire betrekkingen bekleeden; de jongste daarentegen werd de stamvader van een tak de Bye, die zijn leden telt onder de arbeidersklasse.

Door jhr. Mr. Pieter Jacob ridder van der Does de Bye werd veel moeite gedaan zijn geslacht te doen aansluiten bij het riddermatige geslacht de Bye, waarvan men enkele leden vermeld vinde in dl. VIII, kol. 237-238; hij meende dat de haagsche de Byes afkomstig waren uit Hilvarenbeek, waar ook leden van de adellijke familie hebben gewoond, vgl. Ned. Adelsboek (1919), 336 e.v. In de Ned. Leeuw (1935), 290 e.v. is echter de onjuistheid van deze pretentie aangetoond, vgl. Ned. Adelsboek (1936), 290 e.v.

Zie: Alg. Konst- en Letterbode (1836) II, 418 (1838) I, 146-150; Notice biographique sur P.J. de Bye, redigée sur des données authentiques et tirées en partie de la Gallerie des contemporains (la Haye 1837); Handelingen der jaarl. vergadering van de Mij der Ned. letterkunde te Leiden (1837), 11-19.

Wijnman