Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Voecht, Jacobus de of Jacobus de Traiecto of Jacobus Traiecti]

VOECHT (Jacobus de) of Jacobus de Traiecto of Jacobus Traiecti, gewoonlijk Jacobus Traiecti alias (de) Voecht. Van zijn leven is weinig bekend: wij moeten ons tevreden stellen met enkele gegevens, hier en daar in zijn straks te noemen Narratio verspreid liggende en in officieele documenten bewaard gebleven. Hij heeft een autobiographie geschreven of althans het plan gehad die te schrijven; doch wij bezitten haar niet. Jacobus de V. behoorde tot een oude aanzienlijke regeeringsfamilie te Utrecht. Hij werd aldaar omstreeks 1423 geboren en was een zoon van Jacobus de Voecht van Rynevelt, van 1416 tot 1433 schepen der stad, in 1436 maarschalk van Eemland en 21 Febr. 1440 overleden; de moeder heette Frederica Dircksdochter Ruysch. In 1450 werd Jacobus jun. te Zwolle definitief in de Broederschap des gemeenen levens opgenomen en werd hij lid van het zwolsche fraterhuis (‘Domus Sancti Gregorii’), na in het begin van zijn noviciaat een tijdlang ernstig ongesteld te zijn geweest (‘multum infirmabar, quasi ad mortem’, zooals hijzelf mededeelt). Met een medebroeder, Jacobus (de) Goch, bracht hij de zomermaanden van hetzelfde jaar 1450 in devotie door in de z.g. ‘Kluis’, een aan de fraters toebehoorend buitenverblijf, gelegen tusschen Zwolle en Hattem te Schelre bij den Boldenberg. In welk jaar hij tot priester gewijd werd weten wij niet; in ieder geval vóór 1465, wanneer in een oorkonde van 7 Oct. hij (‘Jacobus Vaicht de Traiecto’) als zoodanig vermeld staat. In het fraterhuis te Zwolle had hij onder het rectoraat van Albert van Calcar (1457-1482) een dubbele werkzaamheid: hij was, ten minste tijdelijk, particulier secretaris van den rector, en werd op meer gevorderden leeftijd provisor, een invloedrijke betrekking, die hij tot zijn dood vervulde. Als provisor moest hij met de bestuursleden voornamelijk toezicht houden op het materieele van het huis en op zijn roerende en onroerende goederen. Waarschijnlijk na het overlijden van Albert van Calcar (4 Mei 1482) kwam hij met den titel van procurator aan het hoofd te staan van de Domus pauperum, een stichting te Zwolle, bestuurd en beheerd door de broeders van het fraterhuis en ten doel hebbende om aan minvermogende knapen die de stadsschool bezochten huisvesting en voedsel te verleenen. ‘Als godsdienstig-zedelijke inrichting’ - schrijft Acquoy - ‘stond de stichting onder het oppertoezicht van den bisschop; als inrichting voor armen kon zij zich niet geheel onttrekken aan dat van de regeering der stad’. Wij kunnen niet nagaan, of de Voecht het ambt van procurator tot zijn dood heeft bekleed dan wel of hij het om hoogen leeftijd en in het belang van de hem toevertrouwde jeugd eerder heeft moeten neerleggen. Naar gissing is hij tusschen 1503 - toen was hij tachtig jaren oud - en 1510 gestorven. ‘Zoolang echter het necrologium van het zwolsche fraterhuis niet is teruggevonden, zullen wij omtrent den juisten dag en het jaar van zijn verscheiden steeds in het onzekere blijven’ (Schoengen). Hij had één zuster, Elizabeth, non in de Sint Servaasabdij te Utrecht en daar overl. 11 Oct. 1439. De volgende broeders worden opgegeven: Johannes, 2 Juli 1432 overl,; Frederik, in 1466 schepen van Utrecht

[p. 1219]

en overl. in 1495; Hendrik, in 1511 overl.; en Sweer, kameraar der stad Utrecht. Jacobus de V. heeft geschreven: Narratio de inchoatione status nostri et deinde de fratribus huius domus nostre, d.i. van het fraterhuis te Zwolle; een werk, tusschen 1490 en 1500 vervaardigd en sedert 1816 in handschrift (geen autograaf, maar een kopie, voltooid na 1503) te 's Gravenhage berustende op de Koninklijke bibliotheek. De Narratio is geen ‘kroniek’ in den eigenlijken zin des woords, doch een verzameling van stichtelijke levensbeschrijvingen van broeders uit het zwolsche huis; tegelijk bespreekt zij de oprichting en ontwikkeling daarvan, benevens die van een menigte dergelijke gestichten. Zij is met de noodige akten en bescheiden onder den beneden in de literatuuropgave vermelden titel door M. Schoengen uitgegeven in de Werken van het Historisch genootschap, 3de serie, no. 13,

Zie: G.H.M. Delprat, Verslag omtrent eenige handschriften, in de Kon. Haagsche boekerij berustende, meest betrekkelijk de fraterhuizen en derzelver eersten stichter Geert Groete, in het Archief voor kerkel. gesch., inzonderheid van Nederland VI (Leid. 1835), 277-302; dez., Verhandeling over de broederschap van G. Groote en over den invloed der fraterhuizen, 2de dr. (Arnh. 1856), 344; J.G.R. Acquoy, Het klooster te Windesheim en zijn invloed I (Utr. 1875), 23 de aant., 88 aant. 5, 221 aant. 4; dez., De kroniek van het fraterhuis te Zwolle in de Verslagen en Mededeelingen der Kon. akademie van wetenschappen, afd. Letterkunde, 2de reeks, IX (Amst. 1880), 4-42; M. Schoengen, Die Schule van Zwolle von ihren Anfängen bis zu dem Auftreten des Humanismus (Freiburg in der Schweiz 1898), Vorwort, X-XIII; dez., Jacobus Traiecti alias de Voecht, Narratio de inchoatione domus clericorum in Zwollis (Amsterd. 1908), inleiding, I-CCXIV; tekst Narratio, 1-212, voorafgegaan door: plattegrond van het clerkenhuis met zijn belendingen (met toelichting) en bijlagen, 215-540.

Brinkerink