Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Vlieger, Simon de]

VLIEGER (Simon de), schilder en etser, is te Rotterdam geb. en in Weesp 13 Maart 1653 gestorven. Hij was een leerling van Willem van de Velde, den Ouden, waarschijnlijk ook van Jan en Julius Porcellis, en leeraar van den jongeren Willem van de Velde en van Hendrik Dubbels. Hij huwde 10 Jan. 1627 met Anna Gerrits van Willige. In 1634 was hij in het gilde te Delft in 1638 woonde hij in Amsterdam, waar hij 5 Jan. 1643 het burgerrecht verwierf.

[p. 1215]

In 1642 schilderde hij de vleugels van het nieuwe orgel van de Groote Kerk te Rotterdam, waarvoor hij in 1645 2000 gulden ontving. In 1788 werd dit orgel verplaatst en de vleugels zijn verdwenen (zij stelden voor koning David met andere figuren) Den 4. Jan. 1648 beloofde hij voor de Nieuwe Kerk te Amsterdam de ontwerpen voor de te beschilderen vensters aan de Zuidzijde te leveren voor 6000 gulden. De V. was een veelzijdig talent, hij schilderde landschappen, genrestukken en portretten, vooral echter zeegezichten, hij etste landschappen en dieren, teekende boomen. Vondel bezong zijn dood in een gedicht. Tot zijn navolgers behoorde P. Mulier Sr. In het begin van zijn loopbaan geeft hij, die oorspronkelijk uit de school van Vroom kwam, rotskusten en stormachtige zeeën weer, daarna grauwe zeestukken met groenbruine schaduw in het water op den voorgrond, daarachter schittert een zilverachtige lichtstreep, op den achtergrond ziet men schepen in grauwen nevel. Ook zijn zeegezichten hebben een grauwgelen en zilverachtigen toon. Hij is rustiger en weeker van vormen dan v. Goyen, zijn voorwerpen zijn rondgevormd door licht en schaduw. Een, voor een landschapsschilder eigenaardig onderwerp is de terugkeer van den valkenjager, te Amsterdam, en het schip van Petrus in Göttingen, dat onder invloed van Rembrandt staat. In zijn latere zeestukken, dikwijls zeeparaden voorstellende, zoekt hij naar sterkere afscheidingen van licht en donker en brengt door het streng achter elkaar stellen van de schepen op een rustige zee, sterke afscheidingen in de ruimte.

Schilderijen van zijn hand, bevinden zich te Amsterdam, Rijksmuseum: terugkeer van den valkenier, riviergezicht, zeeslag tusschen Hollanders en Spanjaarden, 12 Sept. 1631; Rotterdam, Boymans: kalm water, boschrand met beek; 's Gravenhage, Mauritshuis: strandgezicht; Budapest, Nat. Gallery: strand te Scheveningen; Berlijn, Kaiser Friedr. Mus.: lichtbewogen zee; Berlijn, verz. Kappel: strand bij Scheveningen; Brussel, coll. J.W. Wilson: Het Hollandsch Diep bij den Moerdijk; Kassel, Mus.: Hollandsche kust; Kopenhagen, Museum: de Maas bij Rotterdam, drie zeegezichten; Dresden, Museum: stormachtige zee; Göttingen: storm op zee (naar Rembrandt), een dergelijk schilderij is er ook in de stiftsverzam. Meek; München, Oude Pinacotheek: Fort Bath in de Schelde, bewogen zee met havenhoofd; Parijs, Louvre: kalme zee; Petersburg, Hermitage: aankomst van Prins Willem van Oranje in Vlissingen, zeegezicht, gezicht op Middelburg; Schwerin, Museum: twee zeegezichten (stille zee met aan beide kanten een groep schepen, bewogen zee met havenhoofd); Stockholm, Museum: schepen in kalme zee, jagers in een bosch; Weenen, K. Museum: aankomst van den Prins van Oranje in Amsterdam 1649; ald., verz. Lichtenstein: rotslandschap, boschlandschap, oorlogsschepen op stormachtige zee; ald., coll. Stummer: boschlandschap; ald., coll. Lippmann-Lissingen: zeegezicht; ald. coll. Politzer: stad aan rivier; Hamburg, Kunsthalle: bolwerk met aanlegsteiger voor een rivier; Philadelphia, coll. Widener: strand met vischverkoop; London, Bridgewater House: strandgezicht; St. Petersburg, coll. Semenoff: licht bewogen zee met jacht; Hannover, Museum: hevig bewogen zee; New-York, Metropol. Museum: stille zee met visschers en schuiten en roeiboot. Andere schilderijen bevinden zich in de musea te Antwerpen, Augsburg, Cambridge (Fitz Williammuseum), Frankfort enz.

[p. 1216]

Teekeningen van zijn hand bevinden zich te Amsterdam, Rijks Prentenkabinet: vier zeegezichten, een 12-tal landschappen, ruitergevecht bij een stadspoort, het huis te Brederode, dorpskerk; ald., Mus. Fodor: strand met vele figuren, stadsgracht; Haarlem, Mus. Teyler: duinen, 3 stuks boschrand, watermolen, berglandschap, omstreken van Arnhem, (aan hem toegeschreven worden aldaar: schepen op rivier, strand, Zuiderzee, zeegezicht); Rotterdam, Boymans: 5 stuks riviergezichten, Huis ter Gouw; Brussel, coll. de Grez: Amersfoort; in de vroegere verzam. Köster te Leipzig: strand; Bremen, Kunsthalle: boerenhof; Londen, Britsch Museum: verscheidene; ald., verz. Sir Rob. Witt, drie stuks, o.a. visschers aan het strand; Haarlem, verz. Koenigs: strand; Leiden, Prentenkabinet: twee stuks; Amsterdam, vroeger in de verzam. Six: gezicht op Rhenen; Maartensdijk, verz. Lugt; 's Gravenhage, Hofstede de Groot: landschap; Dresden: twee boschgezichten; Weenen, Albertina: rivierlandschap, schip in ruwe zee, oude kerk in landschap, rotslandschap, herberg aan rivier met vele figuren; Leipzig, Prentenkabinet: strand met visschers, die hun vangst uitspreiden; Frankfort, Städ. Instit.: ruïne aan het water met op den voorgrond een boot met een man; Berlijn, Prentenkabinet: zeehaven; New-York, verz. Pierpont Morgan: Scheveningen.

Hij etste een paar landschappen, maar zijn belangrijkste werken in deze techniek zijn zijn dieren, die voor dit onderwerp tevens tot de vroegste in de holl. kunst behooren; hij hanteert de etsnaald los, zonder in zijn teekening iets van het levendige der dieren in te boeten. Hij maakte een twintigtal etsen: een beek, dorp met twee torens, open plek in een bosch, landtong, transport van graan, boschje aan kanaal, begroeide heuvel, herberg, oude burcht, visschers van Scheveningen en een reeks dieren, n.l. hazewind en loopende hond, twee hazewindhonden, het grazende paard, karrepaard, schapen, varkens, ganzen, kalkoenen, geiten, hond aan een ketting.

Naar zijn ontwerpen graveerden: C. Josi, W. Unger, W. Hecht, F.L. Busby, Dequevauvillers, C. Queborn, C. van Dalen, Th. Matham, P.C. Canot, J. Ossenbeeck, S. Savry, P. Nolpe, Ploos v. Amstel, G. Greuse, Bougeau, W. Rohr, D.v. Bremden. Ook ontwierp hij illustraties voor: J. Cats, 's Werelts Begin, Midden en Eynde besloten in den Trou-ringh enz. (1637) en voor C. Barlaeus, Medicea Hospes (1639).

Zie: A.v. Wurzbach, Niederl. Künstlerlexikon (Leipzig 1910), II, 803, III, 173; A.M. Hind, A short history of engraving and etching (London 1921), 193, 170, 357; P. Kristeller, Kupferstich und Holzschnitt in 4 Jahrh. (Berlin 1921), 365; A. Houbraken, De Groote Schouburgh der Nederl. Konstschilders en schilderessen (Amst. 1718-29), II, 325; C. Immerzeel, De Levens en werken der holl. en vl. kunstschilders enz. (Amst. 1843), III, 202; H. Kramm, De levens en werken der holl. en vl. kunstschilders (Amst. 1857-64), VI, 1780, suppl. 163; G.K. Nagler, Neues allgemeines Künstlerlexikon (München 1835-52), 461, 463; G.K. Nagler, A. Andressen u.C. Clausz, Die Monogrammisten (München 1871-79), II, 1109; A. Bartsch, Le peintre-graveur (Weenen 1803), I, 21; Ch. Blanc, Manuel de l'amateur d'estampes, (Paris, 1854-90), IV, 164; E. Dutuit, Manuel de l'amateur d'estampes (Paris 1881-88), 532; R. Weigel, Suppl. au peintre-graveur d' A. Bartsch (Leipzig 1843), 3; Fr. D.O. Obreen, Archief voor Nederl. Kunstgeschie-

[p. 1217]

denis 1877-87, I, 6, 30, VII, 22; Waagen, Treasures of art in Great Britain (London 1854-57) I-IV; G. Hoet, Catalogus of naamlijst van schilderijen met derzelver prijzen (Haag 1752) I, II; P. Terwesten, Catalogus of naamlijst van schilderijen met derzelver prijzen sedert 27 Aug. 1752 tot 21 Nov. 1768 (Haag 1770); P. Haverkorn v. Rijsewijk in Oud-Holland 1891, 221, 1893, 229; F. Muller, De Nederl. Geschiedenis in platen (Amst. 1863), no. 1793, S. 1822 B.; A. Bredius, Künstlerinventare, Z. 63, G. 354*, H. 356-58, G. 363*, G. 406, G. 422, G. 423*, G 424*, G. 425*, G. 550, 626, G. 698, G. 1050, G. 1053, G. 1135, G. 1241, G. 1248, G. 1249, G. 1590, G. 1621*, G. 1635*, G. 1637, U. 1643, U. 1688, G. 1826*, U. 1972*, G. 2142, G. 2143*; E.W. Moes en v.d. Kellen, Aanteekeningen Rijks Prentenkabinet te Amst. afd. schilders; J. Vogel, Handzeichnungen und Entwürfe älterer Meister in der Städt. Samml. zu Leipzig (Leipzig) XXI; Stift u. Feder I, 1927, 45; P. Bremmer, Beeldende Kunsten III, 187; K. Zoege von Manteuffel, Die Niederl. Radierung (München 1925), 88; L. Binyon, Dutch etchers of the XVIIth century (London 1895), 43, 53; E. Plietzsch in Zeitschr. Bild. Kunst XXVII, 1916, 142; Ch. Blanc, Histoire des peintres éc. holl. I; Ch. Tardieu in Gaz. des Beaux Arts 1873, II, 338; Zeitschr. Bild. Kunst 1886, 18; W. Bode, Die Grossherzogl. Gemäldesamm. zu Schwerin (Wien 1891), 114; Gemälde alter Meister der grossherzogl. Samml. im Museum zu Schwerin herausgegeben J. Möhring (Lübeck), 65; W.R. Valentiner, The Hudson Fulton celebration (New York 1909) I, 142; Rec. Basan I, 155; coll. Semenoff (Petersburg 1906) LXVI; Meisterw. Galerie Cassel; Cat. Gemälde Gal. des Kaiser Friedrichs Museum zu Berlin II, 234; Die Kaiserl. Königl. Gemälde Galerie in Wien 1886, I, 24; H. Jantzen in Onze Kunst 1910, II, teg. 112, 111; Cat. of paintings of P.A.B. Widener 1885-1900, II, 279; Stafford Galleries IV, 85; Gal. Lebrun II; Lafenestre et E. Richtenberger, La Hollande, 44; W. Bode, Die Gemäldesamml. des Herrn Marcus Kappel (Berlin 1914), 35; Annales du musée, Paysages II, 13 en 2e ed. IV, 48; Die Gemäldesamml. Joh. Wesselhoeft in Hamburg (Wien 1886), 16; Samml. Holl. Meister des XVII. Jahrh. in der Kunsthalle zu Hamburg, 20; J. Byam Shaw in Studio, Aug. 1929; Inventaire des dessins et aquar. donnés à l'état belge par Mme de Grez (Bruxelles 1913), no. 3917; Fr. Becker, Handzeichn. alter Meister (Leipzig 1922), 23; G. Pauli, Zeichnungen alter Meister in der Kunsthalle zu Bremen (Frankfort 1914) I, 29; O. Hirschmann in Cicerone 1916, afb. 3; W.R. Valentiner en W. Bode, Handzeichnungen Holl. Genremaler (Berlin 1907), 14; Cat. Pierpont Morgan 1912, 181; H. Leporini, Die Stilentwickelung der Handzeichn. XIV-XVIII Jahrh. (Wien-Leipzig 1925), 233; K. Woermann, Handzeichn. alter Meister im Königl. Kupferstichkab. zu Dresden VII, taf. 12, 13; J.H.J. Mellaart, Dutch drawings of the 17th century (London 1926), 65; W. Bode, Die Meister der holl. u. vläm. Malerschulen, (Leipzig 1917), 248-52; cat. R.W.P. de Vries, F. Muller, G.B. Boerner en anderen.

J.M. Blok