Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Sjoerds, Wybe]

SJOERDS (Wybe), geb. te Workum, terechtgesteld te Medemblik 12 Juli 1572.

Hij komt in de stukken ook wel voor als ‘Capiteyn Wybo’ en Wybo Syvetzen, en is een broeder van den Watergeus Pieter Sjoerds.

Begin 1567 vlucht hij voor Alva naar Oost-Friesland, en is in April 1567 in Emden, waar hij 4 Aug. 1568 voorkomt als diaken bij de diakonie der ‘Fremdlingen-armen’. Hij vecht 23 Mei 1568 bij Heiligerlee en behoort in voorjaar 1569 tot de eerste Watergeuzen, die van den Prins van Oranje een kaperbrief kregen. Op 20 Mei 1569 wordt hij door Alva verbannen, welk vonnis op 21 Mei 1569 wordt afgekondigd. Later wordt hij voor de tweede maal verbannen, als Wybe Syeurdts, met verbeurdverklaring zijner goederen. 30 Januari 1570 wordt het vonnis afgelezen.

Hoewel hij tot de eerste Watergeuzen behoorde, komt zijn naam pas in Maart 1571 op de Geuzenvloot voor, hij wordt als een der kapiteins genoemd, en heeft Jurriaen Eltes, trommelslager, als luitenant. Einde Maart 1571 is hij met verscheiden schepen bij Texel en de zeegaten, waar de Watergeuzen alles plunderen en rantsoeneeren, hij heeft gebrek aan volk op zijn schip en neemt eenige nieuwe matrozen aan, o.a. Jacob Billickens en Pieter Jansz. als bootsgezellen en Hans Hendriksz. als trommelslager, een paar andere lieden gaan dadelijk weer van boord weg, ondanks het aandringen van den kapitein. Op 29 Maart 1571 doet hij een landgang bij Katwijk, om een klooster in de buurt te plunderen; spaansche soldaten verhinderen dit; hij zeilt naar het Vlie terug, en blijft daar en voor de Wadden wel vijf weken lang op en neer varen; soms gaan de Watergeuzen op Texel aan land.

Begin Mei 1571 zeilt hij naar de Eems, plundert een schip uit Hamburg met laken, een schip uit Holland met rijnschen wijn en andere koopwaren geladen, en begin Juni 1571 een schip dat uit Zeeland naar Dantzig onderweg was, en rooft hieruit voor meer dan 8.000 gulden aan goederen. Op 23 Juni 1571 lag hij met zijn schip voor Emden, toen de vloot der Watergeuzen door de spaansche vloot onder admiraal van Boschuyzen werd verslagen. Eenigen van zijn scheepsvolk werden gevangen genomen, maar Wybe Sjoerds gelukte het met zijn schip naar de engelsche kust te ontkomen, waar hij onder Cornwallis een schip uit Emden uitplunderde, dat naar Brouage zeilde. Hij plundert ook in het Kanaal, en in najaar 1571 neemt hij weer een schip uit Emden, plundert dat geheel uit,

[p. 1037]

slaat den schipper in de ijzers, verwondt hem en wil dezen zelfs dooden, alleen omdat die schipper te gelijk met de spaansche vloot, die de oostenrijksche prinses naar Spanje bracht, voor de veiligheid was meegezeild. Alleen de tusschenkomst van den slotvoogd van Dover redde den schipper het leven.

Op schriftelijk verzoek van de commissarissen van Emden werd op 30 Oct. 1571 een huiszoeking bij zijn broeder Pieter Sjoerds in Emden gedaan, op zoek naar roofwaar. Men vond niets, behalve in een kist de buks en een veldteeken van Wybe. Wegens de groote schade die men in de Nederlanden van Wybe Sjoerds had, werd hij op 19 Nov. 1571 door het Hof van Friesland nog eens verbannen en vogelvrij verklaard, men stelde op zijn hoofd een premie van 50 Carolus guldens. Wybe Sjoerds was intusschen naar de oostfriesche wateren gekomen en op 25 Febr. 1572 kwamen in Emden groote klachten over hem binnen, waarop de stadsregeering streng verbood den vrijbuiter iets te verkoopen, om hem zoodoende van de stroomen weg te krijgen. Wybe Sjoerds nam van zijn kant er zijn maatregelen tegen en eischte nu van de emder schippers kruit en lood, anders zou hij zijn gevangenen steeds over boord gooien; in Maart 1572 kwam hij zelfs voor de stad Emden, maar de drost nam hem niet gevangen, misschien uit vrees. Het geheele voorjaar 1572 had men op de Eems grooten last van hem, daar hij bij voorkeur schepen uit Emden plunderde en nu veel samenwerkte met den Watergeus Gijsbert Gabbens.

In den zomer van 1572 voegde hij zich bij de Watergeuzen op de hollandsche kust, maar door zijn plunderen op vriend en vijand maakte Sonoy er snel een eind aan, doorhem op 12 Juli 1572 te Medemblik te laten ophangen.

Zie over hem: Bor, Nederl. Oorlogen I, 289; Wagenaar, Vaderl. Historie VI, 308; van Vloten, Nederl. Volksopstand (1858) I, 77, 188, 325; Winsemius, Kroniek van Friesland, 554, 562; van Groningen, Gesch. der Watergeuzen, 129; Marcus, Sententiën, 194; Andreae, De Friesche Watergeuzen in Vrije Fries, 3e Reeks, V, 75, 90; Hagedorn, Ostfrieslands Handel und Schifffahrt, 263, 272, 299, 300; Algemeen Rijksarchief, Holl. Div. Rekg. 2723, fol. 89-91vo. Archief van Emden, Vrijbuitersschade Protokollen van Juni 1571-Mei 1572; Protokollen van den Emder kerkeraad.

Vogels