Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Heiblocq, Jacob of Jacobus]

HEIBLOCQ (Jacob of Jacobus), wiens naam ook wordt gespeld Heiblock, Heyblocq enz., geb. te Amsterdam 19 Juni 1623, begr. ald. Nieuwe kerk 28 Sept. 1690, letterkundige. De datum zijner geboorte blijkt uit een zijner gedichten, het jaar uit den leeftijd aangegeven onder zijn portret. Hoewel hij steeds vermeld wordt als ‘van Amsterdam’ is aldaar echter noch zijn doopacte, noch de huwelijksacte zijner ouders te vinden; mogelijk werd hij dus buiten Amsterdam geboren en vestigden zich zijn ouders eerst na zijn geboorte in deze stad. Zijn vader Barent Jacobsz Heiblocq was van 1632 tot zijn overlijden pedel van het athenaeum te Amsterdam en stierf 12 Aug. 1661 te Breukelen tijdens een familiebezoek. Zijn moeder heette Elsje Gerritsdr. Op kosten van de stad Amsterdam ging Jacob te Leiden studeeren, waar hij op 5 Febr. 1641 werd ingeschreven (‘Jacobus Heibelotius’, 17 jaar). Hij studeerde te Leiden philosophie en theologie en deed na een vijfjarige studie zijn proponentsexamen (1646). In hetzelfde jaar hield hij te Leiden een disputatie De usura; dit blijkt uit een gedicht van zijn vriend Arnoldus Montanus, getiteld ‘Jacobo Heiblock, de usura, publice disputaturo, anno 1646’ (Farrago, 274). Te Amsterdam teruggekeerd viel het hem niet gemakkelijk een predikantsplaats te verwerven, in verband waarmede hij het voornemen opvatte om als predikant naar O.I. te vertrekken (1647). Zijn vriend Martinus Lydius (overl. 1651) trachtte hem evenwel hiervan af te houden in een eveneens in de Farrago opgenomen ‘Brief (in rijm) aan Jacobus Heiblock, als hij voorgenomen hadde om voor predikant naar O.I. te varen, in het jaar 1647’. De tocht naar Indië ging niet door, omdat Jacob in 1648 - vermoedelijk door de relaties van zijn vader - benoemd werd tot meester in de latijnsche school te Amsterdam aan de Nieuwe Zijde, aanvankelijk op een jaarwedde van ƒ 560, welke in 1664 verhoogd werd tot ƒ 580. Zoo nu en dan nam Heiblocq echter nog spreekbeurten waar. Op 1 Jan. 1650 huwde hij met Maria de Lange, te Amsterdam geboren 24 Juni 1627, begr. ald. Oude Kerk 27 Aug. 1683, dochter van den ‘varentman’ Jan Jansz. de Lange en Hillegont Jelisdr. Haar moeder was hertrouwd met Hendrik Zeegersz. van de Kamp, woonachtig op het Manpad bij Haarlem, vandaar dat Heiblocq menigen zang aan het Manpad heeft gewijd. In Juni 1670 werd Heiblocq rector van de vorengenoemde school en in 1678, bij de vereeniging van de beide latijnsche scholen te Amsterdam tot één inrichting op het Singel, stond hij aan het hoofd daarvan. Na deze opeenhooping van leerlingen werd over de nadeelige gevolgen daarvan geklaagd. Heiblocq's capaciteiten om aan het hoofd van een dergelijke school te staan, werden in twijfel getrokken en het eind van deze voor Heiblocq hoogst onaangename geschiedenis was, dat hem door de amsterdamsche regeering

[p. 352]

op 28 Mei 1685 eervol ontslag werd verleend. Of het verloop onder de leerlingen der school echter louter aan Heiblocq te wijten is geweest, staat nog te bezien. Kort voor zijn ontslag was hij hertrouwd (ondertr. te Amsterdam 12 Jan. 1684) met Debora Schoonhoven, weduwe van Sybrand Bolck. Als zijn woonplaatsen worden vermeld: bij de Gasthuishof (1650), op het Singel (1683) en op de Rouaansche kade (1690). In zijn gedichten worden als zijn kinderen genoemd: Hillegont en Jan. De eerste werd te Amsterdam begraven in de Oude Kerk in 1691 en huwde vermoedelijk met Sebastiaan van Hoogstraten.

Heiblocq schreef Farrago Latino-Belgica of Mengelmoes van Latijnsche en Duitsche gedichten. Gepast op allerhande gelegentheden en voorvallen (Amst. 1662). Deze gedichten hebben echter weinig of geen letterkundige waarde. O.a. bevat de bundel een gedicht getiteld ‘Martelkroon voor de vermoorde en verstrooide Waldoizen, van ouds genaamt Waldenzen’, benevens een vertaling uit het Latijn van de ‘Schola Salernitana of Regulen tot behoudenisse der gezontheit’, welke laatste evenwel niet haalt bij de vertaling van Cats. Bekend is vooral Heiblocq's Album Amicorum (thans in de Kon. Bibliotheek te 's Gravenhage), dat bijdragen en teekeningen bevat van de beste dichters, geleerden en kunstenaars uit dien tijd, o.a. Vondel, Westerbaen, Reyer Anslo, de Decker, Tengnagel, Rembrandt, van der Helst, Govert Flinck, Jan de Bray enz. De universiteitsbibliotheek te Amsterdam bezit van hem in h.s. een gedicht Nobilissimo viri Constantino Huygenio, Domino in Zuylichem (18 Kal. Oct. 1660). Ook vervaardigde Heiblocq het titelblad van Job van Meek'ren, Heel- en geneeskonstige aanmerkingen (Amst. 1668).

Zijn portret werd in prent gebracht door Wallerant Vaillaint, met randschrift: Jac. Heiblocq, Rector Gym. Amstel. Theol. Cand. 1673 aet. 50. Daarnaar is vervaardigd het olieverfportret in het Panpoëticon van Arn. van Halen (thans in het Rijksmuseum te Amsterdam).

Zie: H. Verheyk, Oratio sec. de antiquitate scholae Amstelodamensis publicae, 50, 114; C. Vosmaer, Uit het album van J. Heyblocq in Ned. Spectator (1863), 266; J.H.W. Unger, Vondeliana in Oud-Holland II (1884), 26 e.v.; Frederiks en van den Branden, Biografisch Woordenboek der Noord- en Zuidnederlandsche letterkunde, 2e dr., 332; C.A.L. van Troostenburg de Bruin, Biographisch Woordenboek van Oost- Ind. predikanten (1893), 173; Catalogus der handschriften (in de) bibliotheek der universiteit te Amsterdam II (1902), 91; C. Hofstede de Groot, Die Urkunden über Rembrandt (1906), 240, 262; H.H. Knippenberg, Reyer Anslo (1913), 79; Maandschrift De Ned. Leeuw (1914), 4; Fr. Muller, Beschrijving van 7000 portretten van Nederlanders, no. 2239; Moes, Iconographia batava I (1897), no. 3486; J. te Winkel, Ontwikkelingsgang der Ned. Letterkunde, 2e dr., III (1923), 524.

Wijnman