Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Hackfort, Berend heer van]

HACKFORT (Berend heer van), geb. omstr, 1475, overl. 22 Maart 1557, begraven te Vorden, tweede zoon van Jacob, heer van Hackfort en Vorden, en van Margriet van Essen. erfgename van Herxen. Vermoedelijk om de strenge vaderlijke tucht te ontgaan, ontvluchtte hij in zijn jeugd de ouderlijke woning en leidde langen tijd een zwervend leven in gezelschap van een blinden liereman of vioolspeler, wien hij

[p. 315]

tot leidsman diende. Men vindt ook nog opgeteekend, dat hij daarna eenigen tijd als schoenmakersjongen dienst deed en vervolgens door zijn vader ontdekt en medegenomen en later naar het Hof van den hertog van Gelder gebracht werd. Daar leerde hij den wapenhandel en werd er voor den krijgsdienst opgeleid. Uit zijn eersten diensttijd en van zijn eerste krijgsverrichtingen vinden wij niets opgeteekend, dooh vóór 1503 schijnt hij al door den vijand te zijn gevangen genomen, want den 26. Mei van dat jaar verzekerde de hertog hem een losrente van 25 gulden uit de inkomsten der graafschap Zutphen als schadeloosstelling voor hetgeen hij had betaald om zich uit de gevangenschap vrij te koopen. Na den dood zijns vaders in 1504 ontving hij bij deeling Hackfort en Herxen; terwijl hij in 1511 van Johan van Egmond, baanderheer van Baer en Lathem, die heerlijkheid verkreeg, waarvan het slot in 1495 door hertog Karel was belegerd, ingenomen en verwoest, omdat Johan van Egmond de zijde van het oostenrijksche huis had gehouden. Genoemde Johan stond in 1515 aan Berend toe, dat deze, zoolang het slot Baer nog niet was opgebouwd en hersteld, twee missen te Hackfort in zijn kapel aldaar mocht hebben en behouden. Den 20. Dec. 1515 behoorde hij tot de edelen, die borg bleven voor hertog Karel, toen deze verklaarde van Arend, graat van Benthem tot Steinvorden 4000 gouden rijnsche guldens ontvangen te hebben en dezen daarvoor een jaarrente van 220 gulden uit zijn inkomsten van het Aldebroeck verzekerde. Vóór 9 Aug. 1519 was hij door den hertog reeds aangesteld tot rentmeester der graafschap Zutphen en 27 Febr. 1520 werd hij door hem eveneens naar bovengenoemden graaf van Benthem tot Steinforden gezonden. Den 14. Dec. 1521 volgde zijn aanstelling tot drost der graafschap Zutphen in plaats van den in Sept. te voren bij Aperlo op de Veluwe gesneuvelden Herman van Velen. Den 23. Juli 1522 stond de hertog hem toe alle vijandelijke goederen van het Oversticht van Utrecht, voor zoover zij in de graafschap Zutphen waren gelegen, in beslag te nemen tot betaling van ruiters en knechten, die te Lochem en Diepenheim in garnizoen lagen. Den 28. Maart 1523 werd hij door den hertog in het ambt van Blankenborch in Twenthe aangesteld, om dit landschap aan het gezag van Gelder te onderwerpen. Den 25. Sept. d.a.v. schreef deze aan Hackfort, dat het hem bevreemdde, dat hij de goederen van Adriaan van Reede en van de gebroeders Jan en Adriaan van Twickel nog niet had afgebrand, en beval hem dit onverwijld te doen en ze verbeurd te verklaren, en aan de huisvrouw van eerstgenoemde, Lucia van Goor, geen veilig dak te verleenen, terwijl hij hem den 23. Jan. 1524 de opdracht gaf uit de verbeurdverklaarde goederen van Johan van Twickel 25 goudgulden te besteden tot herstel van de kerk te Twello op de Veluwe. In Maart 1524 vergezelde Berend van Hackfort den hertog op diens tocht naar Zwolle en den 9. Juli werd Johan van Ittersum tijdens Berends afwezigheid tot bevelhebber van Enschede aangesteld. Den 24. Dec. d.a.v. werd hij aangesteld tot drost van Diepenheim en kreeg hij last om op dat huis 28 personen op 's hertogs kosten te onderhouden; eveneens werd hem den 1. Mei 1527 de bouw van een bolwerk ter bevestiging der stad Doesburg opgedragen. In 1530 was de hertog hem 12000 goudgulden schuldig en kreeg hij daarvoor in pandschap het huis Wedde met Westwoldingerland en de dorpen Blijham en Benninkwolde, benevens het Oldambt in 't Wold om daar als ambt-

[p. 316]

man bevel te voeren (26 Oct. 1530). Den 20. Maart 1534 kwam de vrede met Oostfriesland te Loge tot stand, die van wege den hertog werd geteekend door Karel van Gelder, bastaard, stadhouder van Groningen, Maarten van Rossem en Berend van Hackfort. Den 2. Nov. d.a.v. kreeg laatstgenoemde van den hertog het huis Schuilenburg in pand en sedert dien werd hij ook doorgaans als drost van Schuilenburg betiteld. Na den dood van hertog Karel bleef Berend van Hackfort ook nog in dienst van zijn opvolger, doch toen keizer Karel V in 1544 Gelderland bij zijn bezittingen inlijfde, was ook de militaire loopbaan van Berend van Hackfort geëindigd en kreeg hij van den Keizer een pensioen van 300 gulden 's jaars. Hij was in 1504 gehuwd met Margriet van Egmond, genaamd Baeck, dochter van Hendrik en van Agnes Kreynck (overl. 20 Aug. 1556), die hem twee dochters schonk: Jacoba (overl. vóór 1591), erfdochter van Hackfort, Baeck en Herxen, die huwde met Goossen van Raesfeldt tot Empt (verschreven in de ridderschap der graafschap Zutphen), als dusdanig vermeld op de riddercedul van 1555, scholtis van Zutphen 1558, medebezegelaar uit de ridderschap van de Unie der Landschap 1564 (overl. te Vorden 1 Jan. 1566) en Agnes, die met Evert van Heeckeren tot Roderlo was getrouwd. Berend van Hackfort en zijn vrouw liggen in het koor der kerk van Vorden begraven, waar hun grafzerk nog te zien is. Op deze staat Berend als geharnast ridder, meer dan levensgroot, uitgestrekt in liggende houding uitgebeiteld. Zijn portret wordt eveneens nog op het kasteel Hackfort bewaard

Zie: Navorscher VII, 105 en 278; Nijhoff, Gedenkwaardigheden uit de geschiedenis van Gelderland VI, no. 390, 779, 970, 997, 1084, 1099, 1105, 1121, 1172, 1186, 1225, 1234, 1247, 1289, 1301, 1328, 1421, 1595, 1613, 1752, 1759, 1774, 1776, 1851, 1859, 1879, 1892, 1894, 1896; van Spaen, Inleiding tot de Historie van Gelderland I, 388, 389; d'Ablaing van Giessenburg, Bannerheeren en Ridderschap van Zutphen II, 1; H.M. Werner, Geldersche kasteelen II (1908), 111-120, 130-131.

Verzijl