Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Elsevier, Pieter]

ELSEVIER (Pieter), kleinzoon van Joost Elsevier, te Utrecht en Anna Dirks van der Mast, geb. te Rotterdam en daar ged. op 8 Maart 1643, overl. te Utrecht en 22 Sept. 1696 in de Geertekerk begraven. Pieters vader, eveneens Pieter genaamd, die zonder goedvinden van zijn moeder getrouwd was, vestigde zich eerst als koopman te Rotterdam en daarna te Amsterdam. Hij overleed, evenals zijn vrouw, voor 1657. De jonge Pieter kwam toen onder voogdij van zijn ooms Louis (3) Elsevier, drukker te Amsterdam en Andreas Hillerus, echtgenoot van Marie Elsevier, die hem, vermoedelijk te Utrecht, in de rechten lieten studeeren.

In 1667 besloot hij zich als boekhandelaar te Utrecht te vestigen, en verzocht daartoe aan de vroedschap toelating, welke hem bij resoluties van 3 Juni en 22 Juli 1667 verleend werd. Door hem zijn in de jaren 1668 tot 1675 een tiental boeken uitgegeven. Deze heeft hij bij verschillende drukkers laten drukken. Uit een brief van Graevius aan Heinsius van 1 Oct. 1674 blijkt, dat Pieter Elsevier toen van plan was zijn boeken en winkelopstand te verkoopen. De veiling van dezen inventaris had plaats op 8 Maart 1675.

[p. 241]

Door het houden van deze verkooping gaf Pieter het beroep van boekhandelaar op, daar volgens het reglement ‘de leden van het gilde hun boeken niet publiek konden verkoopen, zonder vooraf den eed af te leggen voor altijd het gilde te verlaten; en dat, wie een publieke veiling begonnen of gehouden zal hebben, zijn rechten zal verliezen en nooit meer tot het gilde zal worden toegelaten’. Den 17en Sept. 1677 werd hij tot Raad van de Vroedschap van Utrecht benoemd en 17 Oct. 1678 tot Schepen. Den 20en November 1678 legde hij den eed af als tresorier. Op 1 Oct. 1684 werd hij, daar hij zich tegen de wenschen van den Prins-Stadhouder verzette, uit zijn functie ontslagen. Volgens Pieters zou Pieter Elsevier de schrijver zijn van eenige kluchten. Willems meent echter dat een andere Elsevier deze stukken gemaakt heeft.

Pieter Elzevier was 30 Oct. 1666 gehuwd met Aletta van Benthem. Zij overleed na 2 jaar. Uit dit huwelijk zijn 2 dochters geboren. Den 25. Maart 1677 trad hij voor de 2e maal in het huwelijk met Sophie van Luchtenburg, die hem 2 zoons schonk, die zonder nakomelingen zijn overleden.

Zie: G.A. Evers, Pieter Elsevier te Utrecht in Het Boek V (1916) en de literatuur bij Elsevier (geslacht).

Hoogeveen