Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 9

[Canne, John]

CANNE (John), geb. omstr. 1595, overl. te Amsterdam 1667?, theologisch schrijver, voorganger der Brownisten en boekdrukker. Hij werd omstr. 1622 ‘teacher’ bij een engelsche gemeente der Brownisten. Na eenige jaren verliet hij Engeland en vestigde zich te Amsterdam, waar hij omstr. 1630 opvolger werd van den in 1622 overleden ‘pastor’ Henry Ainsworth (zie art. in dit dl.) bij de Brownistengemeente. Deze gemeente was eenige jaren zonder voorganger gebleven. Het gelukte Canne den vrede bij de Brownisten te herstellen, hetgeen hij vierde in een plechtige rede, uitgesproken op 15 Febr. 1632 en gedrukt onder den titel: The way to peace, or good counsel for it; preached upon the 15th day of the second month 1632 at the reconciliation of certain brethren between whom there had been former differences (Amsterdam 1632). Hij bestreed de opvattingen van Amesius (dl. VI, kol. 36) in een voor dien tijd belangrijk werk: A necessitie of separation from the Church of England proved by the Non-conformists' principles (Amsterdam? 1634, wederom uitgeg. door Charles Stovel 1849). Dit werd later gevolgd door: A stay against straying etc. (Amsterdam 1639). Beide verhandelingen werden beantwoord door John Ball in 1642; deze schrijver noemt Canne ‘the leader of the English Brownists in Amsterdam’. In 1640 bezocht Canne Londen, waar hij predikaties hield; in hetzelfde jaar keerde hij evenwel wederom naar Amsterdam terug en gaf uit: Congregational discipline (Amsterdam 1640). Men twijfelt of het in hetzelfde jaar anoniem verschenen werk: Syon's prerogative royal etc. door Ainsworth dan wel door Canne is samengesteld. Men vgl. het art. over Ainsworth, waar is medegedeeld, dat de nagelaten geschriften van Ainsworth niet werden gedrukt wegens een twist tusschen diens zoon en Canne.

Het gelukte Canne niet om de eenheid onder de Brownisten te Amsterdam te bewaren. Zijn ouderling Jean de l'Escluse (dl. VIII, kol. 1034) vond hem niet rechtzinnig genoeg en veroorzaakte een scheuring, die eerst hersteld werd na den dood van l'Escluse en het vertrek van Canne. Dit vertrek stelt men in 1647; Canne zou toen 17 jaar lang voorganger te Amsterdam geweest zijn.

[p. 126]

Canne was ook als boekdrukker en uitgever werkzaam. Hij gaf o.a. uit Man's Mortalitia (Amsterdam 1643) van Colonel Robert Overton, maar werd vooral bekend door zijn bijbeluitgave met aanwijzing der parallelplaatsen (1647).

Na zijn vertrek uit Amsterdam, begaf Canne zich naar Engeland, waar hij tot de Baptisten overging. Zijn werkzaamheden in Engeland liggen evenwel buiten het bestek van dit werk. Vermelding verdient hier echter dat Canne in 1664 naar Amsterdam terugkeerde en hier wederom een uitgave bewerkstelligde van den Bijbel met marginale noten.

Zie: Jöcher, Gelehrten-Lexikon, Fortsetzung II (1787), 77; Dictionary of national biography, i.v.; J.G. de Hoop Scheffer, De Brownisten te Amsterdam in Verslagen en Mededeelingen der Kon. Academie van Wetenschappen, Afd. Letterkunde, 2de reeks, X (1881), 346/47; Pollard and Redgrave, A short-titled catalogue of books, printed in England etc. (1926), 99.

Wijnman