Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[Lydius, Martinus]

LYDIUS (Martinus), geb. te Lübeck 1539 of 1540, overl. te Franeker 27 Juni 1601. Zijn ouders, vervolgd om het geloof, zijn uit Deventer naar Lübeck gevlucht. Hij studeerde in de godgeleerdheid te Tübingen en te Heidelberg. Toen na den dood van Frederik III de luthersche Ludwig VI regeerde en de hoogeschool te Heidelberg werd opgeheven, is hij eerst naar Frankfort, daarna naar Antwerpen gegaan. Hier heeft hij korten tijd gepredikt; in Mei 1580 werd hij predikant te Amsterdam. In Mei/Juni 1581 heeft hij de nationale synode te Middelburg bijgewoond, die hem en Johannes Damius (dit deel, kol. 360) uitnoodigden om met de leidsche professoren te overleggen wat meer zou kunnen gedaan worden voor den bloei van de hoogeschool en in het belang van den scholen in het algemeen. Op 13-27 Maart 1582 was hij voorzitter van de groot-provinciale synode te Haarlem, die Caspar Coolhaas (dl, I, kol. 632- 636) heeft uitgebannen. Voordat hij dit vonnis uitsprak hield hij een preek over Rom. 16: 17 (?) ten betooge van de noodzakelijkheid om halsstarrig dwalenden buiten de gemeenschap der kerk te sluiten. De noordhollandsche synode te Amsterdam, 3-6 Maart 1583, belastte hem en zijn ambtgenoot te Enkhuizen, Henricus Antonii van der Linden (dit deel, kol. 1058), later zijn collega te Franeker, met de taak om zich namens de gemeenten in Noord-Holland in gemeenschap te stellen met die in Zuid-Holland ter afwending van de gevaren, welke de kerk duchtie van de voorgenomen kerkordening, zooals die door prins Willem I was ontworpen. In 1585 is hij voor korten tijd met anderen als leen-predikant te Leeuwarden werkzaam geweest. Ook verkreeg hij een benoeming tot hoogleeraar te Leiden, die hij evenwel heeft afgewezen. Maar een benoeming aan de pas gestichte academie te Franeker als professor primarius nam hij aan naast Sibrandus Lubbertus (dl. II, 843-849) en H.A. van der Linden (zie boven). Hier werd hij 1 April 1586 de eerste rector van de hoogeschool; in 1598 was hij nog eens rector. Waar kerkelijke geschillen zoo mogelijk moesten weggenomen worden, zooals te Bolsward in 1586, te Leeuwarden in 1589, werd ook hij gekozen. In Apologia pro Erasmo (zie beneden) verdedigde hij zich tegen de beschuldiging van ketterlj. Met Lubbertus werkte hij samen bij de hervorming van Groningen. Werd zijn oordeel over de opvatting van een leerstuk gevraagd, dan was hij doorgaans zoo voorzichtig om de belanghebbenden naar een ander te verwijzen (Sepp). Ja, hij is het die, schoon tegen zijn wil, aanleiding gaf tot het opkomen van het arminianisme. Toen namelijk Arnoldus Cornelii Crusius (dl. IV, kol. 480-484) en Reinier Donteclock (dit deel, kol. 412) hun Responsio ad argumenta quaedam Bezae et Calvini ex tractatu de praedestinatione in cap. IX ad Romanos (1589) ter beoordeeling aan Lydius zonden, gaf hij het aan Jacobus Arminius (dl. I, kol. 170-173), die hem ten zeerste aanbevolen was door Beza en Grynaeus. Deze arbeid heeft juist Arminius doen zien hoe ver hij stond van het supralapsarische calvinisme. Den strijd tusschen Arminius en Gomarus heeft Lydius echter niet meer beleefd. Hij onderwees te Franeker de uitlegkunde, en heeft weinig in het licht gezonden: Apologia pro Erasmo, opposita calumniis eorum qui ipsum Arianismi accusant. Disserlatio posthuma, uitgegeven door zijn zoon, gedrukt in Opera Erasmi (Leid,

[p. 1089]

X, 1759-1780). Vervolgens een dankrede na den ondergang van de Armada: De formidabili illa classe Hispanica contra Anglos divinitus repressa, fracta, dissipata, dextra excelsi celebratio ad psalmum 124 accommodata (Fran. 1589), ook vertaald in het Hollandsch (Enkhuizen 1609). Eindelijk: Oratio panegyrica de necessitate disciplinam in scholis et praecipue academiis restituendi (Fran. 1595) en: Carmina, gedrukt in: Deliciae poëlarum Germanorum III. Brieven van en aan hem vindt men in Crenius' Animadv. philol. et hist. (Rott. 1695). Balthasar Lydius en Johannes Lydius (zie aldaar) waren zijn zonen.

Zijn portret door een onbekend kunstenaar bevindt zich in het stadhuis te Franeker.

Zie: Herzog's Realencyklopädie für protest. Theologie und Kirche (Leipz. 1903), 25 v.; Reitsma en van Veen, Acta I, 81-116, 122, 278, 281, II, 221, 223, 227, 272, 292, 433, VI, 34, 39, 43, 85 v.v.; F.L. Rutgers, Acta van de nederl.-synoden (Utr. 1889), 352, 358, 364, 369-372, 432, 442 v., 464 v.; J. Reitsma, Gesch. v.d. Hervorming en de Herv. Kerk (Utr. 1916), 370, 379, 383, 473, 542; L. Knappert, Gesch. der Ned. Herv. Kerk I (Amst. 1911), 70, 76, 152 v.; Kerkelijk Handboek (1908) Bijl. 100, (1911) Bijl. 164; T.A. Romein, Naamlijst der predikanten.... in Friesl. (Leeuw. 1886), 13 v.; S.D. van Veen, Aanvullingen en verbeteringen op laatstgen. werk (Leeuw. 1892), 2.

Knipscheer