Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 8

[p. 899]

I.

[Idsinga, Saco Herman van]

IDSINGA (Saco Herman van), zoon van Arnold van Idsinga en Sjoerdje van Haersma, geb. te Harlingen 10 Febr. 1714, gest. te Groningen in 1779. Hij studeerde te Franeker onder Balck en Wieling en promoveerde daar in 1736 op een proefschrift: Disputationis juridicae de muluo et veteri literarum obligatione pars prima (Franeker 1736, 4^o); het tweede deel is nimmer verschenen. Een volledige promotie was dat eigenlijk dus niet, meer een disputatie, zooals de titel ook aangeeft. Niettemin stond hij welhaast als een goed jurist bekend, zoodat hij dan ook in 1741 ernstig in aanmerking kwam als boogleeraar te Franeker, in 1744 te Harderwijk. Van Idsinga was toen vendumeester te Harlingen, welk ambt wel beneden zijn capaciteiten was. Evenwel staat stellig in verband met zijn functie zijn Kort vertoog over de Friesche havenpachten, waarin wordt aangetoond, dat een gedrukte negotie moet afnemen en dat integendeel de aanmoediging van dezelve een land doet bloeyen (Harlingen 1744, 4^o). Maar eerst in 1748 deed hij meer van zich spreken. Hij behoorde toen tot de gecommitteerden, die in Augustus naar Leeuwarden werden gezonden om de afschaffing der pachten en het erfelijk stadhouderschap te eischen: van Idsinga voerde toen het woord in de vergadering der Gedeputeerden om aan deze eischen klem bij te zetten. In September werd hij nog in deputatie gezonden naar Willem IV, die hem en de zijnen zeer hoffelijk ontving. Zeker wel min of meer als belooning voor bewezen diensten werd van Idsinga in 1749 door den erfstadhouder benoemd tot raadsheer in het gereorganiseerde hooggerechtshof van Stad en Lande. Als zoodanig was hij meer dan eens in scherpen pennestrijd gewikkeld. Zoo met den leeuwarder rechtsgeleerde B. van Greven blijkens zijn Antwoord aan den.... heer B. van Greven I.U.D. en ammunitiemeester in Friesland op Z.W.E.G. tweede brief rakende de weerdigheid van het volmagtschap len landsdage en de bevryding der kinderen uit de vaderlijke magt in Frieslandt (Leeuwarden 1759, 8^o). Nog later kwam hij in heftig conflict met Gedeputeerde Staten van Friesland, die hem ten behoeve van zijn zoon een beurs uit het Christoforileen hadden geweigerd. Daaruit ontstond zelfs een geschil tusschen de Staten van Friesland en die van Stad en Lande. In Maart 1774 vroeg Friesland aan het zustergewest om van Idsinga in rechten te vervolgen; anders dreigde men beslag te leggen op diens goederen in Friesland. De Staten van Stad en Lande veroordeelden in Juli 1776 van Idsinga tot de verklaring, dat hij niet had bedoeld de Staten van Friesland te beleedigen. Hij was daartoe bereid. Intusschen waren de Staten van Friesland daarmede niet tevreden; nieuwe onderhandelingen waren daarvan het gevolg, die nog sleepten, toen van Idsinga stierf en daarmede de zaak haar belang verloor. Uit dat alles blijkt, dat hij een ongemakkelijk man was. Maar hij was ook een goed jurist en een gewaardeerd rechtshistoricus. Hij gaf uit behalve de bovengenoemde werken: Variorum juris civilis liber singularis quo leges quaedam regiae et decemvirales tum pandectarum et codicis Justinianei illustrantur, explicantur (Harlingen 1738, 8^o); Het Staatsregt der Vereenigde Nederlanden, verloond volgens de geschiedenissen der stad Groningen, onder de bisschoppen van Utrecht en de volgende princen van 't midden

[p. 900]

der XI tot het einde der XVI eeuw (Leeuwarden 1758-1765, 2 dln. fol.), dat voor deze materie nog altijd groote waarde heeft; Bedenkingen over de leering, het verstand en den zin van 't Selwerder Landreght II Boek Art. XXIX (Werken Pro. Exc. Iure Patr. II, 159 vlg. Gron. 1773, 8^o); Zedig en vrymoedig onderzoek of de volmagten ten landtsdage van Frieslandt volgens de fundamenteele welten van die provincie en de procuratien, welke jaarlijks aan de volmagten gegev en worden, tot het exerceeren van criminele jurisdictie geregtigd en bevoegd, en de tegens hem genomene decreten met de regels van justitie overeen te brengen zijn, met enige reflexien, over de algemeene plichten der overheden en rigters (Groningen, Amsterdam 1777, fol.), een document uit den bovengenoemden strijd van van Idsinga met de Staten van Friesland, dat evenwel een meer algemeene strekking en beteekenis heeft; Verhandeling over de invoering van het Justiniaansche regt in Friesland (Leeuwarden 1766). Bovendien bestaat nog van hem in handschrift: Korte inhoud van een Discours over de Regeering der Vereenigde Nederlanden en van de Hooge collegiën in dezelve, in 't breede ingesteld door den Heer Simon van Slingelandt. Met eenige bijvoegingen, ophelderingen en aanmerkingen vermeerderd. Van Idsinga was in 1750 gehuwd met Johanna Catharina Knock.

Zie behalve de gewone biographische woordenboeken: Maandblad de Ned. Leeuw 1902, 75 vlg.; Verward Friesland (1748), passim; Wagenaar, XX, 198 vlg.; van Kampen, Gesch. der Ned. Lett. III, 149 vlg.; Bouman, Gesch. der Geld. hoogeschool II, 161 vlg.

Brugmans