Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Siardus, Heilige]

SIARDUS (Heilige), Sjaard, Sigaard, norbertijnerabt van Mariëngaard bij Hallum, overleed aldaar 13 Nov. 1230. Door zijn adellijke ouders was hij op de kloosterschool geplaatst van den H. Frederikus te Mariëngaard. Deze voldeed later aan het vurig verlangen van den jongeling en nam hem onder zijne witte kanunniken op. 1194

[p. 1143]

werd Siardus eenstemmig tot abt, de vijfde, van Mariëngaard gekozen. Nederig en zachtmoedig van harte, bestuurde hij zijne kloosterlingen meer door zijn voorbeeld dan door zijne bevelen. Zelf beschouwde hij zich steeds als den minsten van allen. In den zomer was hij op het veld het ijverigste werkzaam om het koren te maaien en te binden. In het voorjaar toog hij aan het hoofd van zijn broeders om de zomerdijken aan te leggen, te versterken en te schoren, en de dijken, waaraan hij gearbeid had, waren sedert dien tijd, vijftig jaar later, toen zijn leven beschreven werd, niet meer doorgebroken. Zelf was hij ook behulpzaam in het onderricht der knapen en ijverde voor het oprichten van scholen. De volwassenen stichtte hij door zijn prediking. Voor de armen was hij een liefdevolle vader. Hij wordt steeds afgebeeld met een mand brood aan zijn zijde, als teeken zijner vrijgevigheid en zorg voor de noodlijdenden. Sibrandus Leo geeft een korte levensbeschrijving der deugden en mirakelen van den heiligen Siardus in zijne Vitae et res gestae abbatum horti, uitgegeven in Ant. Matthaeus, Vet. aevi analecta V, 247-248. Een uitvoerig leven van den heiligen abt, naar een handschrift der koninklijke bibliotheek te Brussel werd uitgegeven en bewerkt door A.W. Wybrands, Gesta abbatum orti sancte Marie (Leeuw. 1879). Het slot, een klein gedeelte, ontbreekt, zooals een latere hand aanteekende. Mogelijk is dit weggenomen om de minder eervolle gebeurtenis voor de abdij, op het einde van het leven van Siardus. Een kloosterling der abdij verwondde den abt, terwijl hij sliep, met een mes in het aangezicht, 1230. Op het hulpgeschreeuw konden de toegeloopen kloosterbroeders een moordplan beletten. Aldus de tijd- en ordensgenoot, Emo van Wittewierum. Uit de kroniek van Emo en Menco van Wittewierum ziet men nog eenige voorvallen, die de ruwe zeden ook bij de kloosterlingen van dien tijd schilderen. Siardus werd door de oversten zijner orde belast om den eigenzinnigen, koppigen proost Herdericus van Schildwolde tot onderwerping te brengen. De onstuimige proost, gesteund door zijn bisschop, wilde hiervan niet hooren en bracht heel de streek in burgeroorlog en de kloosters zijner orde in beroering. Onversaagd en onwrikbaar voor het recht, stond Siardus voor het onbuigbaar verzet van dien man. Hij beleefde het einde van den strijd niet. Zie hierover: De kroniek van Emo en Menco in Analecta Vet. aevi van Matthaeus of de betere editie in Monumenta Germ. script. XXIII, of Oorkondenboek van Gron. en Drenthe, blz. 45-55 en A. Wybrands, De abdij Bloemhof te Wittewierum in de dertiende eeuw (Amst. 1883), 60-74, 147-152.

Abt Siardus zond een aantal zijner broeders op verzoek van Anastasia, hertogin van Pommeren, naar deze landstreek om aldaar de abdij Belbog te stichten. Zij vormden aldaar een friesche kolonie, die het land ontgon. Ook een stichting van nonnen uit het friesche Bethlehem kwam er tot stand. Zie: Winter, Die Praemonstratenser des 12 Jahrh. und ihre bedeutung für das nordöstl. Deutschland (Berl. 1865), 213-223.

De Vita Siardi is niet lang na zijn dood geschreven, doch volgens Wybrands niet door zijn opvolger Sibrandus. Volgens v.d. Elsen, Leven v.d.Z. Fredericus, 15, door den abt Theodorus 1259-1275. De talrijke wonderen en gunsten aldaar verhaald toonen aan, dat Siardus spoedig als een heilige is vereerd en zijn graf druk bezocht werd. Zijn heilig gebeente, met zorg behoed, werd gered, toen klooster en kerk vernield waren. Het bleef' verborgen onder de hoede van twee katholiek

[p. 1144]

gebleven Friezen, Ruyto Aigda en Siardus Hensema, die na bekomen verlof der kerkelijke overheid, 1594, de looden kist met het gebeente overbrachten naar Duitschland. Een gedeelte van het gebeente ontving het klooster der H. Maria Magdalena, bisdom Hildesheim, het andere met het hoofd behield Siardus Hensema. Zijne dochter schonk dit aan de abdij St. Feuillien te Roeulx in Henegouwen, 1617, waarheen het plechtig werd overgebracht. De abt dezer abdij wist de relikwieën in 1797 te redden en bracht ze naar de parochiekerk te Strepy waar ze nog berusten.

Het andere gedeelte verkreeg de abdij Tongerloo, 1617 door bemiddeling van den geschiedschrijver J.B. Gramay, die zoovele relikwieën uit de Nederlanden redde. Hij voerde het in triomftocht naar de abdij. Tijdens de fransche revolutie werden de relikwieën in veiligheid gebracht in een parochie in N. Brabant. Thans worden zij weder in de abdij, zoowel door de kloosterlingen als door het omwonende volk, in groote eere gehouden. In Huibergen, waar de kloosterkerk in bezit kwam van den doek, waarin het gebeente gewikkeld was geweest, is de heilige, zoolang de Wilhelmieten hun klooster bezaten, druk vereerd. Na hun uitsterven is deze vereering verminderd, doch heeft niet geheel opgehouden. Hoewel Siardus als heilige wordt getiteld, is hij niet gecanoniseerd. Het bisdom Utrecht viert zijn feest niet. Het Breviarium Praemonstratense betitelt hem beatus en geeft zijn feestdag met officie op 17 Nov. Reeds 1620 vierden de spaansche Norbertijnen zijn feest: de geheele orde sinds 1675. Paus Benediktus XIII stond, 1728, op zijn feestdag een vollen aflaat toe.

Voor de oude gravuren van den H. Siardus door A.v. Diepenbeek, J. Herz, de Mallery, enz. zie I. van Spilbeeck, Iconographie Norbertine. De bescheiden en oorkonden betreffende de relikwieën, in het archief te Tongerloo, werden uitgegeven met een beschrijving der overbrenging door A. Erens, De H. Siardus en zijne reliquieën ter abdij van Tongerloo 1617-1917 (Tongerloo 1917). Behalve A. Wichmans, Brabantia Mariana (Antw. 1632), 775 en 882, Sanderus, Chorographia sacra Brab. (ed. 1726) I, 363-365, L. van Craywinckel, Legende der H. van den Ordre van den H. Norbertus (Antw. 1665), die minder uitvoerig het leven van den H. Siardus verhalen, verschenen: W. Bosschaerts, Beatus Siardus Hort. B. Mariae in Frisia sextus abbas sacer inquilinus ecclesiae B. Mariae Tongerloensis laudatus in annua congregatione vener. an pastorum regular. ejusdem Tongerloensis coenobii (11 Julii 1623, Lov. Typ. Henr. Hastenii, 1623). Het is een latijnsche lofrede; Het leven B. Siardi, abt des Cloosters Mariëngaarde in Vrieslandt (Antw. 1625) anoniem, eveneens van W. Bosschaerts (Kronenburg noemt als schrijver Verdussen, deze was de uitgever); deze levensschets verschilt weinig van die bij van Craywinkel; Adolf Beynarts, Leven van den S. Siardus abt van 't klooster Marien-gaerde in Vrieslandt der Orde van Premonstreyt. Desselfs vervoeringhen ende de laetste tot het clooster van onse L. Vrouwe te Tongerloo in Brabant. Midtsgaders een verhael der mirakelen geschiet tot Huybergen door 't aenraeken des selven Heyligen (Antw. 1629); dit werkje, uitgegeven door den prior der Wilhelmieten van Huibergen, is een herdruk van het vorige met bijvoegingen betreffende Huibergen (Taxandria V, 237); Leven en vereering van den H. Siardus (Averbode 1891 en Tongerloo 1913); de uitgever is wijlen S. de Groot O.P., past. te Roosendaal.

[p. 1145]

In het obituarium der abdij Prémontrè vindt men op 13 Nov.: ‘domni Siardi abb. sancte Marie in Orto’, met een verwijzing naar een later bijschrift: ‘hic siardus abbas sanctus est’. Het obituarium van Tongerloo O.P. heeft op 13 Nov. ‘Domni Sygehardi abbas Orti Sancte Marie’. Ook in de obituaria der brabantsche abdijen Ninove, Heylissem en Averbode wordt hij vermeld, doch in de laatste abdij op 12 Nov.

Zie: I. van Spilbeeck, Le Bienheureux Siard Ve abbé de Mariëngaerde (Taminis 1893); Kronenburg, De Z. Siardus in Neerlands heiligen in de Middeleeuwen III, 109-145; R. van Waefelghem, L'Obituaire de l'abbaye de Prémontré (Louv. 1909), 219; van Spilbeeck Necrologium de Tongerloo (Tongerl. 1902), 231.

Fruytier