Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Rosenthal, Eliëzer of Leezer]

ROSENTHAL (Eliëzer of Leezer), rabbijn en verzamelaar der beroemde Bibliotheca Rosenthaliana te Amsterdam, geb. 13 April 1794 te Nasielsk (in Rusland), gest. te Hannover 7 Aug. 1868.

Als gewoonlijk bij de Oost-Joden werd hij aanstonds in de gewijde studie ingewijd, werd leeraar der gemeente van Paderborn, welk ambt hij later met dat van Klausrabbiner te Hannover verwisselde. Tijdens zijn leven heeft hij zijn wereldvermaarde collectie hebreeuwsche boeken en handschriften bijeen verzameld, waarop de historicus Dr. Leopold Zunz reeds in 1845 de aandacht der geleerde wereld vestigde. En een twintigtal jaren later verklaarde de bekende hebreeuwsche taalgeleerde Dr. Julius Fürst, dat zijn verzameling Hebraïca en Judaïca wellicht de aanzienlijkste van geheel Duitschland was (zijn Bibliotheca Judaïca 1863). Op rijperen leeftijd heeft Rosenthal een voortreffelijke beschrijving zijner collectie in de hebreeuwsche taal vervaardigd, in 1875 op last van zijn zoon, den amsterdamschen bankier baron George Rosenthal door den amsterdamschen bibliograaf Meier Marcus Roest onder den titel van Joudeïang Séfer uitgegeven. De duitsche beschrijvende catalogus, die van onschatbaar wetenschappelijk belang is, mede door Roest bewerkt, verscheen hierbij.

Baron George Rosenthal heeft aan Bismarck de collectie aangeboden voor Berlijn. Dit leidde niet tot een besluit. Daarop hebben de kinderen van Leeser Rosenthal, de genoemde baron George R., mevrouw Nanny Cohen-Rosenthal en mevrouw Mathilda Levy-Rosenthal ter eere van zijn nagedachtenis in 1880 zijn bibliotheek als geschenk aan de gemeente Amsterdam, voor haar universiteitsbibliotheek

[p. 1071]

aangeboden, onder de nadrukkelijke voorwaarde, dat dit vorstelijk geschenk ten eeuwigen dage bijeen in haar gebouw moet worden ondergebracht, onder den naam ‘Bibliotheca Rosenthaliana’.

Haar eerste conservator was de genoemde M. Roest Mz., die tot zijn overlijden, 20 November 1889, aan de bibliotheek verbonden was. Enkele zeldzame aanwinsten werden in dezen tijd door aankoop uit veilingen verkregen. Na het overlijden van Roest, werd als diens opvolger de heer J.M. Hillesum, aangesteld; van toen af dateert de groote vooruitgang der bibliotheek, die thans meer dan het dubbel aantal nummers telt; baron George Rosenthal protegeerde de Rosenthaliana tot zijn dood (10 September 1909), zoodat gestadige uitbreiding mogelijk was. Zijn gade Sophia Rosenthal-May zette de taak van haar echtgenoot voort, en voorzag voor de toekomst aan de steeds meer gevoelde behoefte van uitbreiding, door het stichten in het najaar van 1910 van het George Rosenthalfonds.

Een fraai geschilderd portret van Rabbijn L. Rosenthal vindt men in de Rosenthaliana.

Zie: Jewish Encyclopaedia X, 478; J.M. Hillesum in Keur van boeken en handschriften uit de Bibliotheca Rosenthaliana (in bundel ter gelegenheid van het philologencongres 1919) en Jac. Zwarts, De Bibliotheca Rosenthaliana in de Geïllustreerde Joodsche Post, no. 1 Jan. 1921 (portret op de afb. no. 1, p.6).

Zwarts