Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Rose, Willem Nicolaas]

ROSE (Willem Nicolaas), geb. te Cheribon op Java 8 Jan. 1801, overl. te 's Gravenhage 9 Oct. 1877, was de zoon van Mr. S.H. Rose, resident en J.S. Senn van Basel. In 1807 vertrok het gezin naar de Kaap de Goede Hoop, bleef daar een jaar en vestigde zich in 1808 te Utrecht. Hij bezocht scholen te Wijhe, Groningen en Arnhem en werd in 1819 na afgelegd vergelijkend examen kadet der genie aan de militaire school te Delft. Bij Koninklijk besluit van 22 Juli 1822 aangesteld tot tweeden luitenant surnumerair bij dat wapen, werd hij te Gent geplaatst bij den bouw eener citadel; het volgende jaar werd hij overgeplaatst naar Ath en datzelfde jaar naar Utrecht, terwijl hij 3 Sept. 1823 tweede luitenant effectief werd.

In 1824 werd hij naar Bergen in Henegouwen verplaatst en in 1826 naar Delft als adjudant van den generaal-majoor, directeur der genie en in 1827 werd hij aan de militaire school aldaar verbonden om les te geven in de bouwkunde. Toen deze school in 1828 werd opgeheven, werd hij te Luik geplaatst en bij Koninklijk besluit van 16 Aug. 1829 benoemd tot eersten luitenant. Toen na den opstand de luiksche citadel in 1830 werd overgegeven, vertrok hij met het garnizoen naar Maastricht, waar hij tot 1838 bleef, in de eerste jaren als stafofficier dikwijls aan uitvallen deelnemend. In Sept. 1838 werd hij aangewezen als leeraar in de bouwkunde aan de koninklijke militaire academie te Breda, maar deze werkkring duurde bijzonder kort, daar de raad der stad Rotterdam hem in Jan. 1839 tot stads-architect aldaar verkoos. In verband hiermede werd hij met toekenning van den rang van kapitein bij Koninklijk besluit van 10 Maart 1839 eervol uit den militairen dienst ontslagen.

Deze betrekking was in de zich snel uitbreidende stad reeds toen van groote beteekenis. Onder de eerste door hem ontworpen en uitgevoerde werken behoorden eenige basculebruggen en eenige draaibruggen van plaatijzer, een materiaal, dat daarvoor h.t.l. nog niet gebruikt was. Een toen zeer geroemd ziekenhuis aan den Coolsingel is zijn werk; in het bijzonder is de verdeeling meesterlijk, evenals die van een armenhuis en een krankzinnigengesticht. Volgens zijne plannen is een groot terrein aan de westzijde van Rotterdam van een moeras tot een bewoonbaar terrein

[p. 1068]

met schoonen parkaanleg en zijn de Veerhaven en de Westerhaven gemaakt. Het waterproject, tot verbetering van de polderstad binnendijks, dat veel gecritiseerd is, was toch goed doordacht. Daardoor zijn eenige breede boulevards ontstaan. De aanleg van andere boulevards, die aan de stad een schoon aanzien geven, is door Rose's opvolgers bevorderd. Een gedeelte van een kaaimuur langs de Boompjes, door Rose ontworpen en gebouwd, is zeer kort nadat het gereed was, op 10 Juli 1854 ingestort. In de raadsvergadering van 3 Aug. d.a.v. werd op voorstel van burgemeester en wethouders besloten tot instelling eener commissie van voorlichting dienaangaande. Als leden werden benoemd D.J. Storm Buysing (I, kol. 525), J.A. Beyerinck (I, kol. 334), J.A. Scholten Jz., fabriek en landmeter van Schieland en A.G. Dekker, aannemer te Sliedrecht. Deze commissie bracht 15 Sept. 1854 rapport uit. Dit rapport is niet meer teruggevonden, maar was nadeelig voor Rose, want burgemeester en wethouders stelden in de raadsvergadering van 19 Oct. 1854 voor, hem met ingang van 1 Juni 1855 eervol te ontslaan. De raad besloot, in afwijking van dit voorstel, eene andere commissie van 5 leden te benoemen. Hiertoe werden 31 d.a.v. benoemd: J.H. Ferrand (I, kol. 859), E. de Kruyff (II, kol. 732), H.F. Fijnje van Salverda (I, kol. 908), F.W. Conrad (II, kol. 314) en A. Greve (VI, kol. 629). Daar Conrad bedankte, werd in zijne plaats L. Rijsterborgh (IV, kol. 1190) benoemd. De beide commissiën werkten samen en brachten ook gezamenlijk een rapport uit, gedagteekend 6 Jan. 1855. Daarin komt over Rose en zijn arbeid geen woord voor, maar de commissie stelt eene gewijzigde constructie van den kaaimuur voor. Omtrent deze constructie kan worden verwezen naar een artikel van H.A. van IJsselsteyn, Kaaimuurbouw te Rotterdam in den Ingenieur van 20 Juli 1907.

Intusschen werd te Rotterdam sterk gewerkt voor Rose, die aldaar zeer bemind was. In een raadsvergadering van 26 Oct. 1854 werd door de leden jhr. F.W.A. Beelaerts van Blokland, Mr. J.A.M. Bichon van IJsselmonde, Mr. R.A. Mees en H.T. Löhuis, voorgesteld, Rose met 30 Juni 1855 eervol te ontslaan als gemeente-architect, maar hem met ingang van 1 Juli d.a.v. te benoemen tot ingenieur der plaatselijke werken, een ander architect te benoemen en de betrekking van adjunct-architect te doen vervallen. Burgemeester en wethouders stelden in de vergadering van 30 Nov. 1854 voor, hem met 1 Mei 1855 tot ingenieur te benoemen, maar voor drie jaren bij wijze van proef. Tevens stelden zij voor, den adjunct-architect W.A. Scholten met laatstgenoemden datum tot directeur der gemeentewerken te benoemen, met vrije woning. Op 3 Mrt. 1855 werd dienovereenkomstig besloten, maar met ingang van 1 Nov. d.a.v. Met dien datum moest Rose de door hem bewoonde woning aan Scholten afstaan.

Bij Koninklijk Besluit van 20 Jan. 1858, dus alvorens de 3 jaren om waren, werd hij met ingang van 1 Juli d.a.v. benoemd tot bouwmeester van 's Rijks gebouwen. Hij vestigde zich te 's Gravenhage, maar de gemeenteraad van Rotterdam benoemde hem tot zijn ingenieur-adviseur. Als zoodanig deed hij nog veel werk voor die gemeente, waaronder in de eerste plaats genoemd behoort te worden een uitvoerig plan voor uitbreiding van Rotterdam aan de overzijde van de Maas, waaraan later door de rotterdamsche handelsvereeniging van L. Pincoffs een begin van uitvoering is gegeven.

Als rijksbouwmeester is Rose somtijds ongeluk-

[p. 1069]

kig geweest, misschien was hiervan mede de reden, dat men nog leefde onder de uitspraak ‘Kunst is geen regeeringszaak’. Daardoor was van de regeerende kringen het eenige doel, de uitgaven voor Rijksgebouwen zoo klein mogelijk te doen zijn. Rose, die van een meegaanden, zachten aard was, hoewel hij uiterst spraakzaam was, waardoor zijn gemoedelijke redeneertrant te Rotterdam veel indruk gemaakt had, trad hier tegenover allerlei ministers en hoofdambtenaren op, die hunne eischen niet wilden of konden matigen, maar tegelijk van hem eischten, de noodige gebouwen voor geringe kosten uit te voeren. Hieraan zijn de beide gebouwen, die het Plein te 's Gravenhage ontsieren, het ministerie van Koloniën en de zetel van den Hoogen Raad, hun aanzijn verschuldigd. Een groote verontwaardiging ontstond alom, nadat die gebouwen op eene plaat in den Spectator resp. als kippenhok en hondenhok waren voorgesteld. Andere gebouwen, tijdens het bouwmeesterschap van Rose te 's Gravenhage gesticht, als een magazijn van geneesmiddelen, de verbouwing van het topografisch bureau, van de Koninklijke bibliotheek, van het departement van Oorlog en dat van Marine hebben minder de aandacht getrokken; de drie eerste kwamen niet aan groote pleinen, Het afbreken van de oude houten kap op de Ridderzaal en het vervangen daarvan door een ijzeren kap werd terecht zeer afgekeurd.

In den tijd van zijn rijksbouwmeesterschap heeft hij nog het koloniaal militair invalidenhuis Bronbeek bij Arnhem, en eenige villa's te 's Gravenhage, Scheveningen, Velp en elders gebouwd. Bij Koninklijk Besluit van 5 Mei 1867 werd hij met ingang van 1 Juli d.a.v. eervol ontslagen als rijksbouwmeester, maar hij bleef in dienst der gemeente Rotterdam tot zijn overlijden. Zelfs werd zijn titel in Mei 1873 van ingenieuradviseur veranderd in adviseur.

Rose werd in 1844 lid van het Koninklijk Instituut, in 1850 vervormd tot Koninklijke Academie van wetenschappen. In 1863 werd hij voor 3 jaren gekozen tot lid van het bestuur van het Koninklijk Instituut van ingenieurs. Aan het einde van die periode verviel zijn lidmaatschap automatisch, daar kort te voren bepaald was, dat men na drie jaren niet herkiesbaar was. Hij was van de oprichting der Maatschappij tot bevordering der bouwkunst tot 1858 voorzitter van hare afdeeling Rotterdam en van 1860 tot zijn overlijden voorzitter harer afdeeling 's Gravenhage, wel een bewijs, hoe geacht hij onder zijne vakgenooten was. Behalve in die afdeelingen heeft hij ook in tal van algemeene vergaderingen der maatschappij zoowel als in hare werken bijdragen geleverd. Zijne opvatting der bouwkunst nam een zeer hoog standpunt in.

Hij was te Rotterdam jaren lang leeraar aan de academie van beeldende kunsten. Naar aanleiding van die lessen gaf hij een werk uit over de leer van het ornament. Hij schreef: Verslag (met D.J. Storm Buysing en G. van Diesen), uitgebragt door de commissie, benoemd door den gemeenteraad van Haarlem tot aanwijzing der middelen tot herstel van het bederf in stadswateren (Haarl. 1857); Rapport aan Z.E. den minister van Binnenlandsche Zaken, over de verbouwing van de kap der Groote Zaal op het Binnenhof te 's Gravenhage ('s Grav. 1861); De leer van het ornament, met teekeningen toegelicht (Delft 1863); Brief over de beide bekroonde ontwerpen voor een nationaal monument geteekend Ebenhaëzer en N.O. ('s Grav. 1864).

Hij huwde 2 Sept. 1824 jonkvr. J.M. van Alphen, geb. 14 Aug. 1799, overl. 12 Mei

[p. 1070]

1866, bij wie hij 4 zonen (onder wie H.S.J. Rose (IV, kol. 1166) en 2 dochters had.

Eene zeer warm gestelde levensschets van hem door J.J.C. de Wijs komt voor in de Bouwkundige bijdragen, uitgegeven door de maatschappy tot bevordering der bouwkunst, 24e deel (1878), kol. 161. Daarachter komen lijsten voor van de redevoeringen of de opstellen in het Koninklijk instituut van ingenieurs, in de Maatschappij van bouwkunst en in hare afdeeling 's Gravenhage gehouden, terwijl in het 15e deel (1879), kol. 1, eene dergelijke lijst voorkomt betrekkelijk de afdeeling Rotterdam dier maatschappij.

Ramaer