Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Pijman, Gerrit Jan]

PIJMAN (Gerrit Jan), zoon van Abraham, kapitein, afkomstig uit Elberfeld en van Maria Amalia Theben, geboren te Deventer 31 Januari 1750, overleden te Utrecht 9 Juni 1839, trad in dienst als kadet bij het regiment Burmania in het jaar 1763, doch verliet den dienst als kapitein, 26 Januari 1778, zooals hij zelf opgeeft in het door hem op 76-jarigen leeftijd uitgegeven geschrift: Bijdragen tot de voornaamste gebeurtenissen, voorgevallen in de Republiek der Vereenigde Nederlanden, sedert het jaar 1778 tot en met het jaar 1807. Hij zal zich wel spoedig hebben doen kennen als tegenstander van het toenmalige regeeringsrégime; want toen, tijdens de anti-stadhouderlijke beweging, de Staten van Overijssel de democratische beginselen waren toegedaan, werd hij door dezen 23 Juni 1787 als kolonel in dienst genomen en tot commandant van de stad Zwolle benoemd. Bij den intocht der Pruisen in onze Republiek werd hij natuurlijk uit dien post ontzet, en na nog korten tijd in Amsterdam vertoefd te hebben, week hij uit naar het buitenland, waar hij te Parijs o.a. getuige was van de bestorming der Bastille, en zich bij de revolutionnaire partij bekend maakte. In 1794 is hij evenwel in Amsterdam terug, waar hij lid werd van het Comité Révolutionnair, en o.a. met Kraijenhoff belast werd met ‘de zorg voor alles wat het militaire gedeelte betrof’ (Th. Jorissen, De Patriotten te Amsterdam in 1794 (Amsterdam 1875), bl. 65). De leden van dit Comité werden, korten tijd vóór de komst der Franschen, nadat het geheim van hunne bijeenkomsten was uitgelekt, genoodzaakt zich uit de voeten te maken. Pijman trok naar het oosten van het land om daar den revolutionnairen geest op te wekken of wakker te houden, en toen de Franschen zich ook in die streken begonnen te vertoonen (Februari 1795), werd hij andermaal tot commandant der stad Zwolle aangesteld.

Zóó was hij voorbereid om, hoewel hij volstrekt niet onder de uitstekende mannen van zijn tijd kan gerekend worden, te kunnen worden

[p. 1029]

geroepen tot de hoogste staatsbetrekkingen bij de nieuwe regeering. In Maart 1795 vinden wij hem in den Haag als lid van het ‘Militair Departement’ van het Comité tot de Algemeene Zaken van het Bondgenootschap te lande, het lichaam, dat als uitvoerend gezag in de Bataafsche Republiek den voormaligen Raad van State verving. Met Lestevenon en Hylkema werd hij belast met het samenstellen van een plan van organisatie van het bataafsche leger, hetwelk den 8en Juli 1795 vastgesteld en 12 Juli d.a.v. door de Staten-Generaal werd aangenomen. Nadat de nieuwe staatsregeling was tot stand gekomen, werd hij 6 Februari 1798 aangesteld tot agent (minister) van oorlog, uit welke betrekking hij in Februari 1800, na den afloop van den engelsch-russischen inval in Noord-Holland, na herhaald verzoek zijn ontslag bekwam. In het laatst van December 1800 trad hij op als lid van den Raad der amerikaansche koloniën; 4 Juni 1801 werd hij gekozen tot lid van het Uitvoerend Bewind, in October 1801 tot lid van het Staatsbewind, 8 Juni 1803 tot secretaris van Staat (minister) van oorlog, welke betrekking hij bleef vervullen tijdens het bewind van den raadpensionaris Schimmelpenninck, die hem den rang van luitenant-generaal verleende (21 Maart 1806). Bij de instelling van het koninkrijk Holland bleef Pijman aanvankelijk met de portefeuille van Oorlog belast (19 Juni 1806), doch koning Lodewijk koos korten tijd daarna (11 Juli) den luitenant-generaal Bonhomme tot zijn opvolger, onder den titel van directeur-generaal. De afgetreden titularis werd bij Kon. besl. van 27 Febr. 1807 benoemd tot directeur-generaal der Posterijen, in welke betrekking hij den 28. November van hetzelfde jaar wegens redenen van gezondheid op zijn verzoek werd gepensionneerd, waarbij hem een pensioen werd toegelegd gelijk aan het door hem genoten traktement.

Pijman is gehuwd geweest met Adriana Scheltes, afkomstig uit Amsterdam, overleden te Heemstede (1751-1795). Zijn eenige zoon Abraham (1780-1851) is gepensionneerd als kapitein der artillerie. Met den dood der kinderen van zijne twee broeders, die beiden als officier der infanterie in het staatsche leger hebben gediend, is het geslacht in de mannelijke lijn uitgestorven.

Zie: Blok, Gesch. van het Nederl. Volk² IV, 19, 49, 53 vlg., 73, 81, 84 vlg., 88, 104; Colenbrander, Gedenkstukken, passim; dez., Bataafsche Republiek en Schimmelpenninck en koning Lodewijk, passim; Mdbl. Ned. Leeuw VI, 53; Bosscha, Ned. Held. te Land² III, 111 noot 1, 114 noot 1, 120 noot 3, 124; Navorscher (1899) 499; Mendels, Herman Willem Daendels (Amsterdam 1890) 82 v.v.; Koolemans Beijnen, Krijgsgeschiedkundige Studie over de Verdediging van de Bat. Rep. in 1799

[p. 1030]

(Overgedrukt uit de Mil. Spectator 1891-1895).

Koolemans Beijnen