Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[p. 414]

[Ensse, Evert]

ENSSE (Evert, Everhardt of Eberhart van) of van Ense, een zoon van Engelbert (zie vorig art.) en Agnes Mulert, overl. in 1606 te Zwolle, is blijkens een brief van 17 Juni 1570, handelende over achterstallige belastingen van de stad Hasslet, vóór dit jaar landrentmeester van Salland geweest, en werd later drost van Drente en kastelein van Coevorden. Na den dood van Engelbert van Ensse was Jarich of Jarrich van Botnia bij open brief van 22 Oct. 1567 in het bezit van dit ambt gekomen, maar al dadelijk ontstond er een hevig verzet bij de Drentenaren, omdat de benoemde drost geen inwoner van Drente, zelfs niet van Salland of Overijsel was. Hij kon dan ook eerst in 1569 zijn ambt aanvaarden, doch het verzet bleef voortduren, zoodat het Evert van Ensse in 1576 gelukte van Philips II een aanstelling als drost te verkrijgen. Weliswaar moest hij daarvoor aan Philips ƒ 12.000 Ieenen, van welke som noch hij noch zijn erfgenamen ooit eenige rente of aflossing ontvingen. Voorzien van zijn aanstelling meldde hij zich op de lotting van Pinksteren 1576 in de kerk te Rolde aan, werd echter niet door Botnia erkend, doch maakte een einde aan deze bijeenkomst door met behulp van hooggeplaatste ingezetenen uit Drente en Overijsel den drost uit de kerk te verwijderen, waarna hij zijn waardigheid aanvaardde. 1 Nov. 1577 werden de gewone beloften afgelegd, waarvan een schriftelijke verklaring werd opgemaakt. Echter bleef Botnia in sommige zaken als drost handelen en werd hij ook door een deel van de ingezetenen als zoodanig erkend. Ook na den dood van Botnia (8 Jan. 1579 blijkt hij overleden te zijn) bleef van Ensse niet in het rustig bezit van zijn ambt, een deel van de bevolking wilde hem niet om zijn trouw aan den koning en om zijn katholieken godsdienst, een ander deel had bezwaar tegen zijn herhaalde afwezigheid, een gevolg van zijn krijgsverrichtingen. Daarom zond Rennenberg Claas van Burmania in zijn plaats, terwijl de drentsche ingezetenen Hendrik de Vos van Steenwijk wilden, die dan ook 28 April 1580 door aartshertog Matthias en den Raad van State op advies van Willem van Oranje tot drost werd benoemd. Na het verraad van Rennenberg vluchtte de Vos van Steenwijk, waarop van Ensse zijn ambt hernam. Ook nu trad hij meer op als krijgsman dan als drost. Hij versterkte Coevorden, bouwde een schans te Meppel, welke stad ook door hem versterkt werd en begon met den herbouw van het slot Kinckhorst, die echter niet door hem werd voltooid. Toen Coevorden zich 15 Aug. 1580 aan de Staatsgezinden overgaf, schijnt hij, ofschoon hij misschien bevelhebber van deze vesting is geweest, niet aldaar te hebben vertoefd, maar trok met zijn krijgsvolk in Drente en Groningen heen en weer. Hij bezette Aduard, doch moest dit 8 Sept. 1580 overgeven. Of hij aanwezig was bij het beleg, dat Rennenberg in deze maand voor Coevorden liet slaan, is niet zeker, wel nam hij deel aan de vruchtelooze belegering van Steenwijk in 1580, terwijl de overgave van Steenwijk aan Spanje 17 Sept. 1582 mede een gevolg was van zijn krachtige hulp. Een enkelen keer vinden wij sporen van zijn werkzaamheid als drost, ofschoon hij slechts door weinigen als zoodanig werd erkend. Rennenberg schijnt hem, evenmin als Philips II, zeer welwillend gezind te zijn geweest. Beter was waarschijnlijk de verhouding met Rennenberg's opvolger Verdugo. Deze erkende hem als drost, droeg hem de zorg voor het kasteel in Coevorden op en bediende zich in 1591 van zijn hulp om deze stad in staat van verdediging te brengen. Ofschoon de macht van Spanje na de

[p. 415]

overgave van Coevorden in 1592 voortdurend afnam, deed van Ensse in 1596 nog een poging om zijn aanspraken op het drostambt te doen gelden. Omstreeks dezen tijd schijnt hij uit den krijgsdienst te zijn gegaan en zich in Zwolle te hebben gevestigd. Wel vermeldt Magnin (Overzicht der kerkelijke geschiedenis van Drente 101), dat hij zich steeds drost van Drente bleef noemen en hoofdofficier was bij de bezetting van Lingen, die in 1606 een inval in Drente deed. Volgens van Sasse van Ysselt is hij in dit jaar als superintendent der belastingen van Over-Rijn overleden.

Hij was gehuwd met Johanna van den Clooster, een dochter van Johan van den Clooster (niet Reinier, zooals van Sasse van Ysselt opgeeft) en Anna Onsta. Volgens sommige schrijvers kwam van Ensse door erfenis van zijn vrouw in het bezit van het huis Havikshorst; dit is echter niet juist, dit goed bleef in het geslacht van den Clooster. In de geschillen tusschen deze familie en de van den Boetselaers over het bezit van Batinge werd Johan van den Clooster door zijn schoonzoon krachtig ondersteund. 19 Aug. 1611 is er sprake van een proces tusschen Joachim van den Boetselaer en de weduwe van van Ensse naar aanleiding van achterstallige boedelpenningen, die betaald hadden moeten worden voor de inmissie van Johanna van den Clooster in het goed Achterholtinge te Wittelte, welke inmissie 13 Febr. 1602 was gebeurd. Haar naam komt in het begin van de 17de eeuw dikwijls voor, o.a. voerde zij een groot proces met de staten van Drente over het geld, door haar man voor zijn aanstelling als drost aan Philips II voorgeschoten, dat zonder toestemming der staten door den koning op domeinen in Groningen en Drente was gevestigd. Uit hun huwelijk werden 10 kinderen geboren. Engelbert, kamerheer van den Keizer, trad 24 Mei 1612 in het huwelijk met Anna van Steenwijk, weduwe van kapitein Gerhard Sloet, en hertrouwde na haar dood met de gravin van Slichtevelt; Maria, die gehuwd was met den drost Cloppenberg uit Munsterland; Maximiliaan was waarschijnlijk ritmeester en overleed kinderloos in Duitschland; Jan, die in 1622 door Philips III van Spanje tot proost der O.L.V. kerk te Utrecht was benoemd, overleed in 1677 als deken te Höxter. Verder worden nog genoemd Philip Jacob, Alexander, Anna en Agnes.

Zie: A. van Sasse van Ysselt, Heraldieke bibliotheek V (1883), 395; J. Piccardt, Annales Drenthiae 227, 232, 265, 293, 296, 301; J.S. Magnin, Geschiedkundig overzicht van de besturen van Drente III (I) 149 en vlg., 325 III (II) 6 en vlg., 32, 88; F.H. Ebbinge Wubben in Drentsche Volksalmanak Nieuwe serie I (1868), 259 (in welk artikel enkele onjuistheden voorkomen); Nieuwe Drentsche Volksalmanak X (1892), 215, 229; XI (1893), 201; XIII (1895), 204.

Scholte