Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Duycker, Hendrik Frederik Karel]

DUYCKER (Hendrik Frederik Karel), geb. te Coevorden 6 September 1793, overl. te 's Gravenhage 4 Juni 1884, was de zoon van Hendricus Marcellus, die vóór 1795 als luitenant gediend had in het staatsche leger (regiment van von Wilcke) en Maria van der Kruissen.

Hij trad 1 Juni 1808 in dienst van het koninkrijk Holland als cadet of volontair bij het 3e regiment jagers. Waarschijnlijk ten gevolge van de inkrimping van het hollandsche leger, verwisselde hij nog binnen het jaar den dienst bij den eenen broeder van Napoleon (Louis) met dien van den anderen (Jérôme), en ging hij 16 Februari 1809 over als sergeant bij het 6e (westfaalsche) regiment infanterie.

Reeds in ditzelfde jaar was hij te velde tegen de krijgsscharen van von Schill en den hertog van Brunswijk-Oels, die het Noorden van Duitschland in opstand trachtten te brengen. Roemrijke daden hadden de westfaalsche troepen in dien veldtocht niet te boeken. Zij zijn tot in Bohemen doorgedrongen, van daar na den wapenstilstand van Znaïm (12 Juli 1809) teruggekeerd, en toen de hertog van Brunswijk den strijd bleef voortzetten, heeft deze hen nog een nederlaag toegebracht (2 Aug. 1809) bij het dorp Oelper (in de nabijheid van de stad Brunswijk), aan welk gevecht Duycker heeft deelgenomen. Den 27en September 1809 werd hij bevorderd tot adjudant-onderofficier; bijna een jaar later (19 Aug. 1810) werd hem de rang van 2en luitenant toegekend.

In dien rang heeft hij bij de westfaalsche hulptroepen, die aan het groote leger waren toegevoegd, den tocht naar Rusland medegemaakt, en is hij tegenwoordig geweest bij de slagen van Smolensko, aan de Moskowa (waarin hij, hoewel niet gevaarlijk, gekwetst werd) en bij den overtocht van de Berezina. Eenige maanden, nadat de overblijfselen van het fransche leger op duitschen bodem waren teruggekeerd, korten tijd, nadat de pruisische koning, Frederik Willem III, zijn volk had te wapen geroepen (15 Maart 1813), werd

[p. 397]

Duycker bevorderd tot 1en luitenant bij het 2e westfaalsche regiment infanterie (1 April 1813), in welken rang hij deelnam aan den veldtocht van dat jaar in Duitschland. Den tweeden dag van den slag van Dresden (27 Aug.) werd hem een forsche sabelhouw toegebracht, die gelukkig terechtkwam op het stevige hoofddeksel, dat destijds gedragen werd, doch waardoor hij een wonde in het gezicht ontving. Na dien tijd behoorde hij beurtelings tot de bezettingen van Torgau en Dresden. Dat hij toen reeds als een flink, vertrouwd officier bekendstond, blijkt uit verschillende opdrachten, die hem werden te vervullen gegeven en uit zijne benoeming nog in ditzelfde jaar tot kapitein (1 Oct. 1813). Toen maarschalk Gouvion Saint-Cyr 11 November Dresden moest overgeven, ontvingen de vreemdelingen hunne vrijheid, waardoor Duycker naar zijn vaderland kon terugkeeren. De goede diensten, door hem in het fransche leger bewezen, vonden nog erkenning door Napoleon III, die hem in 1853 het commandeurskruis van het Legioen van eer deed toekomen, waarbij een officieus schrijven te kennen gaf, dat dit, als herstel van verzuim, ook ter belooning van vroegere diensten moest gelden. In Maart 1858 werd hem ook de fransche St.-Helenamedaille toegekend.

Bij het in Nederland nieuw op te richten leger werd Duycker 14 Februari 1814 als 1e luitenant-adjudant ingedeeld bij het 12e bataljon infanterie van linie (Groningen); doch toen dit wegens de al te breed opgezette organisatie en dientengevolge incompleet aan manschappen reeds in October d.a.v. werd opgeheven, werd hij in November overgeplaatst bij het 16e bataljon landmilitie (Nijmegen), dat in Maart 1815 werd herdoopt in 6e bataljon nationale militie. Als luitenant-adjudant van dit bataljon heeft hij deelgenomen aan den slag bij Waterloo. Het was een der zes bataljons van Detmers' brigade, die onder de persoonlijke leiding van den divisie-commandant, generaal Chassé, met de in hare nabijheid oprukkende engelsche troepen den laatsten stoot van de ‘moyenne garde’ met een bajonetaanval te keer ging en dien uitgelezen oorlogstroep - toch in goede orde - in het beslissende oogenblik het veld zag ruimen. De commandant van het 6e bataljon, luitenant-kolonel A. van Thielen, sneuvelde aan het hoofd van zijn troep, en zeer waarschijnlijk zal men in de eerste oogenblikken daarna de leiding wel hebben overgelaten aan den luitenant-adjudant, die met het slaggewoel vertrouwd was. Hiervoor pleit ook, dat op voordracht van den brigade-commandant o.a. ook aan Duycker den 11en Augustus door Z.M. den koning de militaire Willemsorde 4e klasse werd toegekend, die hem tegelijk met vele anderen den 1en November d.a.v. in Frankrijk bij eene wapenschouwing tusschen Pontoise en Franconville (ten n.w. van Parijs) door prins Frederik werd uitgereikt. Reeds twee maanden te voren, den 29en Augustus 1815 was hij bevorderd tot kapitein, waarna hij werd ingedeeld bij een van de zuid-nederlandsche militie-bataljons (no. 46), dat bij Kon. Besl. van 8 October 1815 bestemd werd, om met een bataljon van de staande armée (no. 14) en twee andere zuidnederlandsche militie-bataljons (no. 45 en no. 47) de 11e afdeeling infanterie te vormen. Bij eene latere organisatie dier afdeelingen (3 Dec. 1818) werd bij elk harer eene schoolcompagnie opgericht tot opleiding van kader. Bij de 11e Afdeeling werd Duycker met het bevel over die opleidings-compagnie belast; hij kweet zich van die taak op voortreffelijke wijze.

De opstand in België vindt Duycker in Luik, waar het 1e en 3e bataljon en het reserve-bataljon van

[p. 398]

de 11e Afdeeling (grootendeels Zuid-Nederlanders) in garnizoen lagen. De provinciale commandant, generaal van Boecop, achtte het geraden, de troepen reeds den 28en Augustus 1830 op de citadel samen te trekken; de opstandelingen werden meester in de stad. In het begin van October ontstond er muiterij onder de bezetting en den 6en van die maand sloot de generaal eene conventie, volgens welke het garnizoen ‘eervol’ mocht aftrekken naar Maastricht. Van kapitein Duycker zijn uit dien tijd geen berichten bewaard. Des te meer is dit het geval uit den tijd (1830-1834), toen hij te Maastricht diende onder generaal Dibbets, door wiens beleidvol en krachtig optreden die vesting voor Nederland is bewaard gebleven. ‘Wie den kapitein Duycker daar gekend hebben - zoo schreef na zijn dood generaal Booms - als aanvoerder van de zoogenaamde mobiele colonne-vrijwilligers, die bij voorkeur belast waren met de dagelijksche veldontdekkingen en o.a. bij de gevechten van Castert en Smeermaas optraden, of die tot de voorhoeden behoorden bij de demonstratiën welke het garnizoen van Maastricht in de eerste dagen van Augustus 1831 tegen een gedeelte van het Belgische Maasleger in de richting van Tongeren en Hasselt verrichtte - wie Duycker te Maastricht gekend hebben, zullen wel met mij instemmen, dat hij zich in dat eervolle doch lastige bevel door buitengewone activiteit en tact, door een bedaarden moed, door een helderen practischen blik onderscheidde, en zich door al die eigenschappen van hart en karakter, die den waren soldaat kenmerken, bij zijn ondergeschikten bemind maakte. De hoogere (3e) klasse in de Militaire Willemsorde, hem 4 Sept. 1831 toegekend, had hij ruimschoots verdiend.’

Bij zijne bevordering tot majoor (10 Sept. 1836) werd hij bestemd om het commando te voeren over het 3e bataljon der afdeeling mobiele utrechtsche schutterij, welk commando hij tot 5 Augustus 1837 waarnam. Den 9en Sept. 1841 werd hem vergund, om tijdelijk in luxemburgschen dienst over te gaan en werd hem bij besluit van denzelfden datum van den Koning-groothertog met den rang van kolonel het commando over het luxemburgsche Bondscontingent opgedragen. Dit commando heeft hij slechts korten tijd waargenomen. 29 Juli 1842 werd hij eervol uit die betrekking ontheven, en viel hij weder in den rang van majoor bij het nederlandsche leger in; 28 Juni 1844 werd hij bevorderd tot luitenant-kolonel bij het 2e reg. infanterie, 12 April 1847 in dien rang overgeplaatst bij het regiment grenadiers en jagers, bij welk regiment hij 30 April 1848 tot commandant en 13 October 1849 tot kolonel bevorderd werd, nadat hij in April van dit jaar tot 's Konings adjudant in buitengewonen dienst was benoemd.

8 Sept. 1852 volgt zijne aanstelling tot generaal-majoor, commandant van de 3e brigade infanterie, tevens provinciaal commandant van Friesland, Groningen en Drente, welk commando hij 12 Januari 1853 verwisselde met dat over de reservebrigade (toenmaals bestaande uit het regiment grenadiers en jagers met het regiment cavalerie en de batterij rijdende artillerie, die in 's Gravenhage in garnizoen waren), waarbij hij tevens belast werd met de functiën van gouverneur der residentie en provinciaal commandant van Zuid- en Noord-Holland.

Den 5en Sept. 1858, bij zijne bevordering tot luitenant-generaal, werd hij tevens benoemd tot inspecteur van het wapen der infanterie, welke betrekking hij tot zijne pensionneering (op verzoek) den 20en April 1866 heeft bekleed. Gedurende dien tijd werd hij, 12 Januari 1859, nog benoemd tot lid van het comité van defensie. Bij zijn pen-

[p. 399]

sionneering werd hem de toenmaals hoogste bekende rang van ‘generaal der infanterie’ toegekend.

Hij huwde te 's Gravenhage 27 October 1841 met Delphine Eleonore Julie Goetz (geb. te Gent 27 Dec. 1819, overl. te 's Gravenhage 13 Nov. 1896, dochter van Karel Alexander Goetz en Sophie Liedtz). Zijne kinderen waren: Karel Hendrik, in leven majoor der infanterie (geb. te Nijmegen 17 Maart 1843, overl. te 's Gravenhage 27 November 1892), huwde te 's Gravenhage 19 April 1877 met Anna van Dommelen (geb. te 's Gravenhage 7 Februari 1854); Willem Bernard Joost, luitenant-generaal der infanterie b.d., (geb. te Maastricht 15 September 1844), huwde te Roermond 14 April 1885 met Maria Isidora Isabella Louisa Hubertina Leclercq (geb. te Roermond 20 Mei 1858, overl. te Vught 19 Februari 1921, dochter van Isidorus Franciscus Hubertus Leclercq, notaris te Roermond en van Maria Gertrude Hubertina Henrica Mertz); Maria Wilhelmina Delphine Sophia Auguste (geb. te Maastricht 10 Januari 1846, overl. te 's Gravenhage 23 Juni 1893); Sophie Marie Delphine (geb. te Maastricht 25 December 1847, overl. te Oisterwijk 2 Februari 1921), huwde te 's Gravenhage 20 October 1869 met Sibertus Alexander Lutz, in leven kolonel der infanterie, (geb. te Tiel 17 Mei 1840, overl. te Tilburg 22 September 1921).

Een goede afbeelding van Duycker is te zien op de bekende plaat van de steenlegging van het monument 1813 te 's Gravenhage in 1863, waarhij achter Willem III staat, gezeten op een schimmel.

Zie: Dagblad van Z. Holland en 's Gravenhage, Vrijdag 6 Juni 1884; Jan Verzijl, Genealogie Duycker; P.G. Booms, In Memoriam, Een niet uitgesproken rede bij het graf van den Generaal Duycker in De Militaire Spectator 1884, 450-455; P.H. van der Kemp, De Belgische Omwenteling in Luik en Limburg ('s Gravenhage 1904, 84); dez., Maastrichts belegstaat van 1830-1839 onder generaal B.J.C. Dibbets, gedurende het eerste jaar der belgische revolutie in het Orgaan der Vereeniging ter beoefening van de krijgswetenschap 1909-1910, 37, 39, 84, 102, 105, 127, 128, 142, 152, 241, 249, 260; H.M.F. Landolt, Geschiedkundige herdenking van het vijf-en-twintig jarig bestaan der bataillons Grenadiers en Jagers (Leiden 1854), 121; J.K.H. de Roo van Alderwerelt, Geschiedenis van het zevende Regiment Infanterie (Arnhem 1857), 255; F. de Bas, Prins Frederik der Nederlanden en zijn tijd (Schiedam 1904) III, 2e stuk, 1003, 1004.

Koolemans Beijnen