Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Bos, Pieter Adrianus]

BOS (Pieter Adrianus), geb. te Sliedrecht 3 Sept. 1838, overl. te Gorinchem 25 Mei 1908, was de tweede zoon van A. Bos (zie hiervoor) en A. Visser. Van 1852 tot 1854 ontving hij van den hoofdonderwijzer van der Hoeven te Sliedrecht les in het landmeten en ging hij met hem en andere leerlingen 's Woensdags en 's Zaterdags des namiddags naar het Bergsche Veld tot practische oefening in dat vak. In 1854 behaalde hij een diploma als landmeter.

Bij A. Bos zijn de voornaamste werken, die de firma J. van Haaften (van welke ook P.A. Bos sedert het overlijden zijns vaders deel uitmaakte), tot 1858 uitvoerde, genoemd. Van 1858 tot 1868 bleef de firma J. van Haaften heeten, daarna tot 1873 A.B. van Tienhoven. Van de in die jaren uitgevoerde werken zijn de belangrijkste onder P. Bos Az. genoemd.

Nadat in 1873 de firma den naam P.A. Bos had aangenomen, zijn de volgende werken van de meeste beteekenis door haar uitgevoerd: verlenging van het Noorderhoofd aan den Hoek van Holland (1873), de spoorweghaven met kaaimuren op Feijenoord (1873-75), vele werken aan het Noordzeekanaal (1876-78), de spoorweg Zwolle-Almelo (1878), eenige Delflandsche hoofden (1879 en 1895), de verbreeding van de Dordische Kil (1881), de havens van het Merwedekanaal te Vreeswijk en te Vianen (1890-91), de verlegging van den Maasmond bij Heusden (1893-94), de keer- en schutsluis in de Dieze bij 's Hertogenbosch (1896), opening van den Maasmond (1904-05) en vele bagger- en rijswerken.

Sedert 1876 werden door de firma een groot aantal werken uitgevoerd in vereeniging met de evenals zij uit een aantal aannemers bestaande firma, genoemd naar A. Volker Lz. (V, kol. 1060). Bij dat artikel is medegedeeld, welk een gunstigen invloed Volker en Bos hebben uitgeoefend zoowel in het buitenland, waar men hen steeds gaarne zag, omdat zij zich in tegenstelling met andere groote aannemersfirma's onthielden van het aanhangig maken van processen met de regeeringen of maatschappijen, voor welke zij werkten, en in Nederland, door niet mede te doen aan den opzet. Bij datzelfde artikel is ook medegedeeld, hoe de firma van 1877 tot 1880 het vraagstuk bestudeerde om eene min kostbare wijze van baggeren in te voeren. Beneden zal hierover bij het artikel A. Vermaes Wz. nog verder gehandeld worden.

De voornaamste door de firma A. Volker Lz. en P.A. Bos gezamenlijk uitgevoerde werken zijn: hier te lande: de spoorweg Dordrecht-Schelluinen (1881-83), verhooging van het Noorderhoofd aan

[p. 183]

den Hoek van Holland (1889), de spoorweg Schiedam-Maassluis (1890-92), de fundeering van het stoomgemaal te Schellingwoude (1892), groote schutsluis en visschershaven te IJmuiden (1894-95), de bezinking voor het wandelhoofd te Scheveningen (1900), verder een aantal baggerwerken; en in het buitenland: baggerwerken te Duinkerken (1880), zijnde eerst eene proefbaggering met den zelfladenden zandzuiger Adam I(1880), en te Calais en Boulogne sur Mer, eveneens eene proefbaggering met de Adam II (1881), later gevolgd door definitieve baggeringen in die beide havens (1880-84), te Oostende (1882-87), te Pasajes nabij St. Sebastiaan in Spanje, waar ook rots werd weggebaggerd na opruiming met springstoffen (1884-87), gevolgd door den bouw van kaaimuren en ophooging van terreinen (1891-93), te Aviles (in het artikel Volker verkeerdelijk Ailes genoemd) bij Oviedo (1887-91), te Bordeaux (1889-91), te St. Nazaire (1890), te St. Hélier op het eiland Jersey (1896-97), te Dublin in vereeniging met de firma K.L. Kalis (1896-1900), te Valencia (niet zooals bij Volker vermeld is, Malaga (1900). Ook werden langzamerhand nagenoeg alle werken, zoowel nieuwe als onderhoudswerken, aan het Noordzeekanaal te IJmuiden en aan den Rotterdamschen Waterweg te Hoek van Holland door Volker en Bos aangenomen.

In 1896 vereenigden zich de beide firma's met de bremensche aannemersfirma Ficke & Co tot de Bremer Baugesellschaft Volker, Bos, Ficke & Co., die in 1910 verdoopt werd in Hanseatische Baugesellschaft V., B., F. & Co. De voornaamste werken, die deze firma's in Duitschland hebben uitgevoerd, zijn: baggerwerk in de Weser bij Bremerhaven (1896-97), in het Oostfriesche Gaatje en in de buitenhaven bij Emden (1899-1901), in de nieuwe havens op Kuhwärder bij Hamburg (1901-3), in de visschershaven te Nordenham aan de Weser (1903), in de Elbe bij Cuxhaven (1903-4), maken van nieuwe havens te Harburg (1904-6), verlenging van de kolenscheepshaven te Hamburg (1904-6), ophooging van terreinen te Einswarden aan de Weser (1905), baggerwerk op de Elbe bij Krautsand (1906) en bij Cuxhaven (1906-7), groote havenwerken op Helgoland (1908).

In 1873 vestigde P.A. Bos zich te Dordrecht, in 1880 te Gorinchem.

Op 27 Juli 1883 werd hij gekozen tot lid van den Raad van laatstgenoemde gemeente. Op 29 Dec. 1884 werd hij tot wethouder gekozen. Bij zijn periodieke aftreding als wethouder op 2 Sept. 1902 verzocht hij, niet voor een herkiezing in aanmerking te komen en op 26 Juni 1903 nam hij ontslag als raadslid. Bos heeft veel voor Gorinchem gedaan, o.a. heeft hij de gasfabriek, nadat de gemeente haar van den particulieren eigenaar had gekocht, geheel gereorganiseerd en gezorgd, dat zij steeds voldoende capaciteit had. De prijs per kubieken meter werd na eenige jaren van zijn beheer op de helft gebracht.

Hij werd 8 Sept. 1892 benoemd tot lid der Staatscommissie tot het instellen van een onderzoek betrekkelijk de afsluiting en droogmaking der Zuiderzee. Aan het verslag, hetwelk deze commissie 14 April 1894 uitbracht, nam hij zeer werkzaam deel en zijne medeleden waardeerden zeer de vlugheid en nauwkeurigheid, waarmede hij van allerlei soorten werken de begrooting van kosten wist op te maken.

Behalve in zijn vak was hij ook in andere richting werkzaam. O.a. was hij commissaris van de Rotterdam-Deli-maatschappij, van de

[p. 184]

thee-ondernemingen Goenong-Malang en Preanger Landbouwmaatschappij en lid van het China-committee, dat P.G. van Schermbeek (VI, kol. 1225) uitzond.

Hij huwde 13 Aug. 1873 Hendrika Key, die in 1874 overleed, en daarna 20 April 1880 Albertina Maria Verbrugh, overl. 5 Jan. 1919. Bij laatstgenoemde had hij drie zoons en eene dochter.

Ramaer