Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Belgrado, graaf Carlo]

BELGRADO (graaf Carlo). Zijn naam is onafscheidelijk verbonden aan het herstel der bisschoppelijke hiërarchie in Nederland. De archieven van Rome - Propaganda en Vaticaan - alsook het archief der nuntiatuur in den Haag getuigen van zijn onvermoeide werkzaamheid hiervoor. Schier dagelijks gingen er brieven van hem uit, geschreven op groot Bath en met een moeilijk te ontcijferen kriebel-letter, gericht aan zijn principalen te Rome of aan verschillende personen alhier, om deze voor het Katholieke Nederland zoo gewichtige zaak te bevorderen. Merkwaardig echter, dat B., na zijn komst als internuntius alhier in Juni 1848 en evenzoo in de eerstvolgende jaren zich niet zeer toeschietelijk betoonde om een eind te maken aan het zoo gebrekkig bestuur der hollandsche zending. Natuurlijk begreep men zeer goed, hoe gewenscht het herstel van het gewone bisschoppelijk bestuur zou wezen; maar men zag eerst op tegen de bezwaren in Nederland zelf; bezwaren niet alleen van de zijde der protestantsche meerderheid aldaar, maar welke ook onder een deel van de roomsche geestelijkheid voorkwamen, bij seculieren zoowel als regulieren. Het onafhankelijkheidsidee zit er bij Nederlanders nu eenmaal diep in; sommige seculieren voorzagen gestrenge tuchtmaatregelen; vele regulieren vreesden in hun rechten of voorrechten gekortwiekt te zullen worden. Zelfs toen er tal van verzoekschriften van geestelijken bij den internuntius, en ook bij den Paus, waren ingediend, kon dit de stemming aanvankelijk nog niet veranderen. Eerst in Sept. 1851 kwam er kentering; het zijn de petities van leeken geweest, in en buiten de Kamer, welke eigenlijk den doorslag hebben gegeven. B. kreeg toen van Rome in last de noodige voorbereidingen te treffen voor herstel der hiërarchie. Spoedig bleek, dat er groot meeningsverschil heerschte omtrent het concordaat van 1827 en de nadere overeenkomst van 1841. Rome wilde het bisschoppelijk bestier hier inrichten met ter-zijde-stelling (niet met opheffing) van de tractaten; de Regeering daarentegen wenschte in dat geval ontheven te worden van alle verplichtingen, uit die overeenkomsten voortspruitende. Ten slotte kwam in 1852 ook dit punt tot een oplossing, en dat wel in den geest der Regeering. Het bisschoppelijk bestuur zou derhalve hersteld worden krachtens het artikel van de Grondwet, waarbij aan elk kerkgenootschap volle vrijheid werd gegeven om zijn eigen bestuur zoo in te richten als het dit zelf wenschte. Echter, al waren nu alle verbintenissen, uit het concordaat voortvloeiende, verbroken, toch wilde de Regeering haar invloed laten gelden zoowel ten opzichte van de indeeling der bisdommen als omtrent het tijdstip, waarop de nieuwe organisatie zou tot stand komen. Pius IX beschouwde deze wenschen wel niet als geheel onredelijk, maar wenschte toch zijn volle vrijheid van handelen te bewaren. Hij wilde ook voorkomen, dat de kerkelijke belangen

[p. 95]

door inmenging van den Staat zouden worden geschaad. Een officieuse kennisgeving vooraf zou derhalve, vooral op aandrang van B., tijdig worden gedaan, maar een officieele, gelijk de Regeering verlangde, heeft de internuntius nimmer beloofd en is ook niet gegeven. Bekend is de verklaring van Thorbecke in zijn circulaire aan de Commissarissen des Konings op 32 Maart 1853, nadat de pauselijke breve ‘Ex qua die’ op 4 Maart was uitgevaardigd, en Pius IX in het consistorie van 7 Maart zijn allocutie ‘Cum placuerit’ had gehouden. De Minister beklaagde zich daar, dat de H. Stoel met den slag (d.i. onverhoeds) had gewaarschuwd. Een feit is echter, dat de gezant te Rome, de Liedekerke, reeds op 22 Jan. 1853 den Minister van buitenlandsche zaken had weten te berichten, waar de metropolitaanzetel zou gevestigd worden en wie de nieuwe aartsbisschop zou zijn. Maar sterker nog, reeds op 12 Jan. had B. dit alles door een tusschenpersoon aan Thorbecke zelf laten boodschappen, en de mededeeling in het begin van Maart nogmaals persoonlijk herhaald aan den secretaris-generaal van buitenlandsche zaken.

De April-storm, welke na deze maatregelen van den Paus losbrak, heeft het plan wel kunnen bestrijden maar niet tegenhouden. De bezadigdheid van B. en van de overige leiders der Katholieken hebben bovendien veel ertoe gebracht, dat de storm betrekkelijk spoedig luwde. De internuntius bleef, zoolang het noodig was, de raadgever van de nieuwe bisschoppen; met hen regelde hij het eerste en meest noodzakelijke. Toen zijn werkzaamheid alhier op 14 Dec. 1855 een einde nam, kon hij met voldoening op het verleden terugzien.

Zijn portret is gelithografeerd door F. Waanders.

Zie: Albers, Herstel der bissch. Hiërarchie II; Goulmy, Hiërarchie en Wetboek; Mededl. v.h. Nederl. hist. Instituut te Rome II (1922), 119; C. Broere, Een bezadigd woord aan mijne welgezinde protestantsche landgenooten (den Haag 1853).

Hensen