Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 7

[Aegidius, Johannes]

AEGIDIUS (Johannes), Joh. Gillis, Joh. Aegidii of Jan Gillisz., ook bijgenaamd van Leeuw, omdat hij plebanus is geweest van Leeuw Sint Pieter bij Brussel, van Walcheren, omdat hij Norbertijn was in de Middelburgsche abdij, ook wel abdij de Wallacria genoemd in dien tijd, of van Zierikzee, omdat deze stad zijn geboorteplaats schijnt te zijn. Hij wordt ook bijgenaamd ‘le blanc gendarme’, naar zijn wit kloostergewaad, dat hij als kruisvaarder droeg. Hij overleed 1237 of 1239 in de abdij Vicogne O. Praem. bij Valenciennes, of te Gent. Men vindt hem Aegidius genoemd in twee bekende oorkonden: een van 1212 (Wauters, Hist. des environs de Bruxelles I, 104: Sig. magistri Aegidii predicatoris); ook is hij wel de magister Aegidius, die een oorkonde teekent met den deken en kanunniken van St. Gudule 1211 (de Smet, Corpus Chron. Flandr. II, 287).

Omstreeks 1170 werd Aegidius geboren; een juiste datum is niet bekend. Hij zal dus ongeveer 1190 in de abdij van O.-L. Vrouw te Middelburg het kloosterkleed aangenomen hebben. Zeer veel moet nog over zijn leven en werken verklaard en duidelijk gemaakt worden. De voornaamste bron voor zijne levensbeschrijving, de Kroniek van Balduinus van Ninove, is zeer karig in berichten over hem. Volgens deze kroniek begon Aegidius, plebanus de Lewes 1214, den kruistocht te prediken en vele duizenden namen het kruis uit zijne handen aan. Onder het jaar 1227, onjuist voor 1217, vermeldt hij den kruistocht van Aegidius de Lewes, later abt van Vicogne (Corp. Chron. II, 721, 723).

Uitvoeriger is de kroniek of Historia monasterii viconiensis in Martene et Durand, Veterum scriptorum amplissima collectio VI, 302-305. De belangrijkste verhandeling over hem vindt men in Histoire littéraire de France XVIII, 152-162 door Petit-Radel. Deze vult de genoemde kronieken aan (ook uitgegeven in de zeldzame werken van Hugo, O. Praem., Annal. Praem. II en Sacra antiqu. monumenta II) met gegevens uit de werken van Godefridus monachus St. Pantaleonis Annales en Oliveriusscholasticus Colon., Historia Damiatina.

I. van Spilbeeck, schreef naar de Hist. litt. een vollediger levensbeschrijving van Gillis van Leeuw. Hij meent, dat het niet juist kan zijn, dat Gillis den titel van doctor in de beide rechten behaalde voor zijne kruisprediking te Parijs; in dien tijd werd die titel aldaar niet gegeven.

Van het verblijf van Gillis in Middelburg wordt slechts het volgende vermeld. De omstreken derstad werden onveilig gemaakt door een rooverbende. Vier leden dier bende met hun hoofdman, Ornand, bracht Gillis tot inkeer en overreedde hen zelfs om convers

[p. 5]

of leekebroeder te worden in de middelburgsche abdij. Met hunne hulp wist hij de andere bandieten in bedwang te houden. Zij togen later met hem ten kruistocht en onderscheidden zich als de dapperste krijgers, steeds gereed hun meester te volgen. Andere schrijvers vermelden, dat deze rooversbende te Veurne en omtrek huishield. Het tijdstip, waarop hij pastoor werd te St. Pieters Leeuw, niet te Zoutleeuw zooals in Biogr. nat. Belg. VII, 765-67, is niet bekend. Hij bestuurde deze parochie nog, toen hij den kruistocht begon te preeken, waarmede Olivier van Keulen belast was door den Paus; hij vond veel begunstigers en bijval en werd bijzonder gesteund door den abt van Prémontré, Gervais de Lincoln. In Vlaanderen bracht Gillis de met vernieuwde woede ontstoken veete en krijg tusschen de Blavoeten en Ysengrins tot bedaren. Met overreding en zachtheid wist hij de hoofden der partijen over te halen om in plaats van elkander te bestrijden met hem den kruistocht te ondernemen. Nadat Gillis een leger van kruisvaarders had bijeengebracht, ondernam hij zelf met hen den tocht. Hij had een groot aandeel in den strijd en wist door woord en voorbeeld de troepen der Friezen en andere Dietsche kruisvaarders aan te vuren. Overal zag men zijn witte reuzengestalte in de eerste rijen en een groot gedeelte der roemrijke overwinningen, vooral bij Damiate zijn aan hem toegeschreven.

De tocht stond onder hoede van den legaat kardinaal Pelagius, kardinaal bisschop van Albano, die Gillis tot zijn penitencier benoemde. 10 Nov. 1219 schreef frater Aegidius de Lewes uit Damiate een brief aan de getrouwe Christenen in Vlaanderen en Brabant, uitgegeven in Martene et Durand, Thesaurus anecdotorum novus (Paris 1717) l, 874.

Waarschijnlijk bleef Gillis, na de herovering van Damiate door de Mooren, nog te Rome bij kardinaal Pelagius. De kroniek van Vicogne verhaalt, dat hij met groote onderscheiding door den Paus werd ontvangen. In Nov. 1222 was hij met den kardinaal op de Synode te Verona.

1225 of 26 werd hij abt van de Lieve Vrouwe abdij te Middelburg. In sommige lijsten der abten komt hij niet voor, wel in de laatst uitgegevene door v.d. Elsen en Fruin.

Omstreeks het einde van het jaar 1229 werd hij abt van Vicogne. Als zoodanig komt hij voor in een oorkonde dezer abdij 1230. Hij overleed volgens sommige schrijvers te Gent, waar hij zijn talent als prediker gebruikte om op te treden tegen den woeker. Volgens de Gallia Christ. had hij ontslag genomen als abt van Vicogne in het jaar van zijn dood. De Historia viconiensis in Martene et Durand, Ampl. coll. VI, 305, stelt zijn dood ‘in sexto anno regiminis’.

Zie: Gallia Christ. III, 463; M.J. Delprat, Aegidius de Zierikzee, bijdr. tot de gesch. van Damiate in Nijhoff, Bijdr. vaderl. gesch. (V, 1847) 75 en vv.; I. van Spilbeeck, Jean de Leeuw-St-Pierre abbé de Vicogne in Précis historiques 1891, 545-563; Nouvelle biogr. gen. XX, 530-32.

Fruytier