Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Trigland, Jacobus (1)]

TRIGLAND (Jacobus) (1), geb. te Vianen 22 Juli 1583, overl. te Leiden 5 Apr. 1654, zoon van Cornelis Trigland en Anna Gerards, kleinzoon van Gualtherus (Wouter) Drijeykelen, die uit Gouda naar Vianen geweken was. Cornelis Trigland gaf onderwijs aan de latijnsche school te Gouda. ‘De gissing is niet al te gewaagd dat deze de eerste zal zijn geweest die aan den familienaam den latijnschen vorm van Triglandus heeft gegeven’. De oorspronkelijke naam wordt ook wel als Vereyk opgegeven. ‘Dit is hoogst waarschijnlijk onjuist, aangezien de latere naam de latijnsche vertaling van Drijeykelen en niet van Vereijk was’ (ter Haar). [‘Drie akertjes in 't rood, is 't wapen van Akersloot’] (zie beneden). De ouders van Jacobus Trigland waren roomsch-gezind, wat wellicht in verband staat met hun vertrek uit Gouda. Maar hij is opgevoed bij zijn grootvader van moederszijde, Franciscus Adriaansz., eertijds burgemeester van Gouda (1530-1533). Ook deze en zijne tantes waren Roomsch, en hoopten, dat Jacobus zich aan den roomschen eeredienst als geestelijke zou wijden, waartoe hij de latijnsche school te Vianen, Amsterdam (1597-1598) en de hoogeschool te Leuven bezocht. Om het staatsverbod te ontduiken dat sedert 1581 in de Nederlanden bestond, nam hij als student te Leuven een anderen naam aan: Jacobus Triballenius of Triblandius. Het was de leer van de verdienstelijkheid der goede werken die hem Rome deed verlaten. Op het onverwachts en om hem onbekende redenen werd hij naar Haarlem gezonden. Hij kwam ook te Gouda, In dezen tijd werd ‘hij reeds gereformeerd vóór dat hij de gereformeerde leer kende. In die dagen waren echter zij, die uit het pausdom overkwamen eenigsins verdacht, omdat velen het listig, sophistisch, hoogmoedig karakter niet konden afleggen’ (Coccejus). Trigland zocht nu gelegenheid om èn in zijn onderhoud te voorzien, èn de gereformeerde beginselen beter te leeren kennen. Hij had het geluk reeds op 19-jarigen leeftijd benoemd te worden tot rector van de school te Vianen. Hier kwam hij in aanraking met den predikant Albertus Selcart (zie dl. V, kol. 718). Na op diens aansporing het leeraarsambt gekozen te hebben, werd Trigland praeparatoir geëxamineerd door de classis Buren, waartoe Vianen behoorde. Omdat er te veel candidaten waren werd hij afgewezen, maar op aanbeveling van Selcart wendde hij zich tot de classis Gouda en werd hij daar wederom geëxamineerd en tot candidaat bevorderd, waarna Selcart hem eens zijn kansel toevertrouwde. Hij werd predikant te Stolwijk in 1607, te Amsterdam 24 Dec. 1610, hoogleeraar en predikant te Leiden, 1634 en 1637. Hij was in 1604 gehuwd met Christina (Stijntje) Stoof, dr. v. Theodoor Stoof. Zij heet ook (zie J. Walvis, Beschrijving der

[p. 1283]

stad Gouda I, 318); Stijntje Henriks Stoof. Trigland noemde haar deftigheidshalve Astophia. Hoe Trigland zich ontwikkelde en zich uitsprak in contra-remonstrantsche richting, lezen wij elders uitvoerig. Wij vermelden alleen eenige bijzondere feiten.

De ‘vergadering van correspondentie’ van 1615 droeg aan Trigland en Rolandus op een geschrift tegen de Remonstranten samen te stellen. Reeds verscheen in 1615 het eerste werk van Trigland dat een lange rij van ongeveer 35 opent. Het meest bekend is zijn Kerckelijcke Geschiedenissen, een doorloopende bestrijding van Wtenbogaerts' Kerckelijcke Historie, uitgegeven te Leiden in 1650 (verg. ter Haar a.w., blz. 108 v., 177-181).

Merkwaardig is een gesprek van Trigland met prins Maurits in 1616, nadat hij naar den Haag was gereisd om den prins zelf een zijner boeken aan te bieden. Onder het bespreken van den toestand der kerken in de verschillende plaatsen zeide Trigland, dat, als de Gereformeerden er maar overal in huizen en schuren mochten vergaderen, zij nog wel moed hadden ‘d'Arminianen doot te prediken’; waarop Maurits was uitgevallen: ‘Hoe, zouden wij in huizen en schuren gaan?! De kerken komen ons toe, wij zullen ze ook hebben!’ Men kan zich voorstellen, voegt ter Haar (a.w. blz. 46) aan dit bericht toe, hoe welgemoed Trigland zijne terugreis naar Amsterdam aanvaardde, nu hij zijnen vrienden zulke geruststellende berichten kon brengen.

Als lid van de Nationale Synode te Dordrecht trad Trigland niet het meest op den voorgrond, maar zijn invloed was groot. Uit zijne Kerckelijcke Geschiedenissen blijkt, dat hij de handelwijze van Bogerman, toen deze de Remonstranten wegzond (14 Jan. 1619) niet geheel en al heeft goedgekeurd. Hij schrijft daarover (nog na vele jaren dus): ‘'t Welck gelijck ick met een schrick ende ontsettinghe mijns gemoets ghehoort ende gesien heb, alsoo noch met een ontstellinge gedencke’. Na de Dordtsche Synode heeft o.a. Trigland de Provinciale Synode van Utrecht geholpen om de kerk van remonstrantisme te zuiveren.

Toch zag hij de scheuring in de kerk en het verlies van zoovele lidmaten met leede oogen aan. Zeer gaarne zou hij zien, dat alle remonstrantsch gezinden weer tot haar terugkeerden. Hij richtte tot hen in 1623 een ‘christelijcke en vriendelijcke vermaninghe aen de afgedwaelde Remonstrantsche Ghezinde’. Pijnlijk treffend is daartegenover zijne algemeen toepasselijk gemaakte beschuldiging, dat de Remonstrantsche leeraars een ongebonden leven leidden. Van de schuld der Remonstranten aan de samenzwering tegen prins Maurits in 1623 was hij natuurlijk ten volle overtuigd. Het eenige, dat tot zijne verontschuldiging zou kunnen worden bijgebracht is, dat hij te goeder trouw slechts vertolkte, wat onder de Gereformeerden de heerschende meening was. Doch door deze verdediging wordt de zaak zelve nog erger en het kwaad meer algemeen. De kracht van het optreden van Trigland lag in zijne dogmatische gevoelens, en in zijne begeerte zijne tegenstanders te bekeeren. Iemand maakte echter de opmerking, dat ‘bij de verhouding van een druppel honig tot een vat azijn weinige remonstranten te vangen waren’.

Behalve hoogleeraar was hij sedert 23 Aug. 1637 ook predikant te Leiden, hoewel sedert 1645 slechts in naam, gesteund door een hulpprediker.

In 1640 verschenen al de tot op dien tijd toe uitgegeven werken van hem in drie deelen als: Opuscula Jacobi Triglandii, dat is: Verscheyden boecken, Tractaeten door Jacobum Triglandium,

[p. 1284]

voor desen Bedienaer des H. Evangelii binnen Amsterdam, ende nu professor der H. Theologie in de universiteit tot Leyden, als mede bedienaar des H. Evangelii aldaer (vgl. ter Haar, a.w., blz. 101).

Zijne vrouw overleed omstreeks 1643 (zie ter Haar, a.w., blz. 104).

Johannes Coccejus heeft eene lijkrede over hem uitgegeven, gehouden 17 Apr. 1654 in opdracht van den senaat. De voornaamste bijzonderheden zijn daar ontleend aan een opstel, door Trigland voor zijne kinderen geschreven. Zij is te vinden in Opera omnia Joh. Cocceji (VI, 483). Het opstel zelf van Trigland is verloren gegaan. Naar vrij algemeen gebruik onder aanzienlijken en gegoeden lieten zijn nagelaten betrekkingen een begrafenispenning slaan ter uitdeeling aan hen, die mede de laatste eer bewezen. Afbeelding en beschrijving daarvan gaf P.C.G. Guyot, De begrafenispenningen van .... Jac. Triglandius, den ouden, en Johannes Fredericus Gronovius (Nijm. 1847) Zijn geslachtswapen vertoont een gedeeld schild, boven drie burchten, onder drie eikels, met bovenschrift: ‘sublimis et imus’ (hoog geplaatst en ootmoedig). Rietstap beschrijft dit wapen (Armorial général, Gouda 1887, II, 938b) aldus: ‘D'azur à trois glands effenillé d'or, les queues en bas, au chef du même ch. de trois tours du champ’.

In 1664 gaven zijne kinderen een nagelaten werk van hem uit: Antapologia, sive examen atque refutatio totius Apologiae Remonstrantium. Opus posthumum (Hardervici 1664).

Van zijne elf kinderen bleven zeven in leven. Bekend zijn: Cornelis Trigland, de oudste, predikant te Wormer, Hoorn en 's Gravenhage, opvoeder van den Prins van Oranje (overl. 1679), Theodorus Trigland, advocaat bij den Raad van Holland, professor in de rechten te Harderwijk; Jacobus (2) Trigland, predikant te Monster (sedert 1646), te Alkmaar (sedert 1648), te Haarlem (sedert 1651) en te Amsterdam (sedert 1661; overl. 1664); zie Kerkel. Handb. 1907, Bijl., 137; 1908, Bijl., 99, 101, 116. Zijn kleinzoon en naamgenoot volgt.

Portretten van Trigland bestaan als schilderij door J.v. Teylingen en v.G., als prenten door C.v. Dalen, W.J. Delft, J. Houbraken, A. Coenraats en een onbekend kunstenaar.

Zie: H.W. ter Haar, Jacobus Trigland ('s Gravenhage 1891); Kerkelijk Handboek (1907), Bijl., 160; (1908), Bijl., 101; Nederl. Archief v. Kerkgesch. I (1902), 57, 62, 71, 80, 204 v.; H.H. Kuyper, De Post Acta (Amst./Pretoria, 1899), reg.; H. Kaajan, De groote synode van Dordrecht; B. Glasius, Godgel. Nederl. Biogr. Woordenb. ('s Hert. 1856) III, 441-446.

Knipscheer