Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Planen, Theodorus van]

PLANEN (Theodorus van) of Planen, priester, geb. te 's Hertogenbosch 1544, zoon van Simon en Jacoba van Mierop, overl. te Enghien, Edingen, in Henegouwen 2 Jan. 1620. Hij had slechts een zuster, Maria, kloosterzuster, en noemt Corn. Jansenius, later bisschop van Gent, zijn voogd. Jansenius (niet Jansenius van IJperen, zooals Mathieu beweert), president van het college van den H. Geest of der theologanten, nam den ouderloozen Theodorus, die aldaar gedurende 7 jaar een beurs genoot, onder zijne bescherming. 6 Dec. 1567 vermeerderde Theodorus Planen, diaken en baccalaureus der theologie, volgens testament van zijn bloedverwant Simon Planen de studiebeurzen door dezen en Gabriel van Vlierden gesticht (zie vorig art.). Bij een andere oorkonde schonk hij, Theodorus Planen, notarius apostolicus, denzelfden dag een rente van 40 Rijnsche guldens voor de studenten, die in de kapel van het college van den H. Geest de koordiensten op de voornaamste feestdagen zouden verrichten. Dit was het begin van het ontstaan van het zoogenaamd kapittel van O.L. Vr. in het college. 24 Juni 1571 werd Th. Planen krachtens voorrecht der universiteit van Leuven benoemd tot pastoor der St. Nicolaaskerk te Enghien. 38 jaar lang stond hij aan het hoofd der parochie als een herder, die alles voor allen werd, zoodat zijne gedachtenis nog voortleeft. Hij kwam te Enghien in de moeilijkste tijden, toen de kerk was leeggeplunderd door de beeldstormers, terwijl hem vele bange zorgen door oorlogswee, pest en voedselgebrek wachtten. Zoodra betere tijden aanbraken, begon hij te herstellen. Heel zijn inkomen en vermogen besteedde hij aan liefdadige werken voor zijne parochie. In 1577 kocht hij drie huizen om het weeshuis uit te breiden. Zijn eigen huis schonk hij in 1596 aan de kerk om na zijn dood als pastorij te dienen. In 1614 bepaalde hij: indien het huis verhuurd werd, moest de opbrengst dienen om brood uit te deelen aan de armen. Het huis werd in 1901 door de kerk verkocht. In de kerk bestond een college van 12 klerken met den pastoor aan het hoofd, die evenals de kanunniken den koordienst bezorgden. Aan deze instelling, Broederschap van O.L. Vrouw, die vervallen was, schonk hij nieuwe, rijke inkomsten, voerde tegelijk met het romeinsch brevier, het zingen der dagelijksche getijden in, dat thans nog gedeeltelijk bestaat. Hij vermeerderde de stichting met vier koorknapen door een jaarlijksche rente en gaf, bij de begeving der door hem gestichte beurzen, aan de koorknapen van Enghien den voorrang. Hij besteedde de grootste zorg aan den luister der plechtigheden en verbetering van den koorzang. Op zijn verzoek stond de Heer van Enghien niet meer toe, dat de kapelaans van de St. Nicolaaskerk van Enghien elders verblijf hielden, 15 Aug. 1598. De gedachtenis van den mislukten aanslag op Enghien, 1580, deed hij vieren door een jaarlijksche plechtige processie. Hij schafte in

[p. 1133]

1577 voor de kerk een schoone remonstrans aan; in 1592 en 93 deed hij een zevental klokken gieten en hergieten om het merkwaardig klokkenspel van Enghien te verbeteren en in 1598 zorgde hij voor de vernieuwing van het torenuurwerk. Als bewijzen van de vrijgevigheid van pastoor Planen bewaart men nog in de sacristij een prachtigen kelk in renaissance-stijl, geschonken 1610; een zilveren kruis, kunstig gedreven geschonken 1597 en een zoogenaamden calvarieberg, fijn bewerkt. In 1610 nam Theod. Planen ontslag als pastoor. 7 Mei 1614 stichtte hij een beurs van 52 gulden in het college van den H. Geest te Leuven en drie beurzen van 120 pond in het college van Standonk voor zijne koorknapen, te begeven door de broederschap van O.L. Vrouw. De inkomsten van die beurzenstichting brachten in 1873 nog 129 franken op. Krachtens Koninklijk besluit, 14 Jan. 1822, is hieruit een beurs gesticht voor studenten der theologie van Enghien, Asperen of Antwerpen en ter begeving van het seminarie te Mechelen. Hij stichtte ook een jaarlijksche rente voor het onderwijs der dagschool en een voor den catechismus, 14 Mrt. 1614. Zijn rijke bibliotheek had hij geplaatst in een vertrek boven het portaal der kerk en stelde ze ten gebruik tegen ontvangbewijs. Deze verzameling, volgens den door hem opgestelden catalogus zeer belangrijk, schonk hij aan de Broederschap van O.L. Vrouw. Hij stelde een van hen tot bibliothecaris aan, tegen eene jaarwedde en voegde er een jaarlijksche rente aan toe van 8 pond om boeken te koopen volgens aanwijzing van den pastoor. Slechts enkele boeken zijn er nog van overgebleven. Nog stichtte hij voor zich een jaargetijde, dat nog geschiedt. Pastoor Planen overleed, betreurd door geheel Enghien, dat hem als een heilige beschouwde. Hij werd in de kapel op het kerkhof begraven te midden zijner parochianen. Het kerkhof is in een park veranderd, doch de kapel met den grafsteen van pastoor Planen is behouden gebleven. In een der pilaren van den kruisbeuk der kerk heeft de Broederschap een steen met opschrift geplaatst, dat de gedachtenis aan de vele weldaden van den pastoor levendig houdt. Matthieu noemt de heeren van Breda onder de voorouders van Th. Planen. Hij bedoelt vermoedelijk de heeren van Polanen.

In de sacristij te Enghien bevindt zich een houten paneel met op beide zijden een portret van Th. Planen en zijn familiewapen; het een is geschilderd 1595, het andere stelt hem voor als grijsaard.

Zie: Ern. Matthieu, Histoire de la ville d' Enghien (Mons 1878) I, 230, II, 447, 450-52, 457, 464, 465, 468-69, 516, 528, 529, 531, 534, 623, 669, 671, 673; Analectes hist. eccl. Belg. XVII (1881), 190, 206, 207; Handboekje zaken R.- K. eeredienst, 1872, 358.

Fruytier