Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Petreïus, Theodorus]

PETREÏUS (Theodorus), geb. 17 Apr. 1567 te Kampen, overl. 20 Apr. 1640 te Keulen. Zijne zeer achtenswaardige en godsdienstige ouders zonden hem naar verschillende scholen, o.a. te Zwolle en te Deventer. Na aldaar zijn lagere studiën te hebben volbracht, ging Petreïus in 1584 naar Keulen, waar hij wijsbegeerte studeerde en na 2 jaren den graad van licentiaat verwierf. Na rijp beraad deed hij nu daar zijn intrede in het vermaarde karthuizerklooster van St. Barbara, dat in 1338 was gesticht. 18 Mei 1587 legde hij er zijn plechtige geloften af. In 1597 benoemde men hem tot vicarius (supprior) van de chartreuse Marienburg bij Dülmen in het bisdom Munster. Van 1601 af verbleef hij weer te Keulen, waarna hij andermaal naar Dülmen werd geroepen, thans als prior (1612-1619). Als zoodanig woonde hij herhaaldelijk het generaalkapittel zijner orde bij in de Grande Chartreuse bij Grenoble en hield er in 1616 een rede. In 1619 vinden wij hem weder genoemd onder de monniken van het klooster te Keulen.

Hij trok zich de kerkelijke gebeurtenissen en toestanden, vooral ook van zijn vaderstad, zeer aan en toont zich in zijne geschriften een vurig apologeet en een fel bestrijder van de Hervorming. In zijn Catalogus Haereticorum (titulo Iconoclastae) verhaalt Petreïus hoe het bekende karthuizerconvent van St. Martinus op den Zonneberg bij Kampen, dat in 1494 bij de orde was ingelijfd, werd gesloopt en hoe de reformatie in de kerken

[p. 1111]

van Kampen is ingevoerd. Ook wordt daar beschreven hoe eveneens te Zwolle de beeldenstorm plaats had, en hoe burgers van Kampen naar Zwolle trokken om daaraan mee te doen. Petreïus deelt deze gebeurtenissen mede als ooggetuige.

Paquot geeft een eenigszins beredeneerde lijst van een 25-tal geschriften van dezen Karthuizer, die voornamelijk van apologetischen aard zijn. Bekend is vooral zijn Bibliotheca Cartusiana, sive Illustrium sacri Cartusiensis Ordinis Scriptorum Catalogus (Keulen 1609) (320 blz.). Op blz. 298-303 schrijft hij op bescheiden wijze over zichzelf. Tezamen met deze Bibl. Cartus. zijn uitgegeven de Origines Cartusianorum monasteriorum per orbem universum (73 blz.) van Aubertus Miraeus, waarin de 17 toenmalige ordesprovinciën en de Karthuizerkloosters der wereld, toen niet minder dan 200 in getal, met vermelding van eenige bijzonderheden, staan opgesomd. In de Noordelijke Nederlanden vond men op het einde der 16e eeuw nog kloosters dezer orde, in 's Hertogenbosch en Roermond.

De Bibl. Cart. van Petreïus is later door Morotius, cistercienserabt te Turijn, eenigszins herzien en vermeerderd, opnieuw uitgegeven onder den titel Theatrum Chronol. S. Cartus. Ordinis (Taurini 1681). Verder bezorgde Petreïus de uitgave D. Petri Dorlandi, Diestensis olim Cartusiae Prioris doctissimi, Chronicon Cartusiense (Colon. 1608). Deze kroniek, in een der eerste jaren van de 16e eeuw door Dorlandus geschreven, beslaat 485 blz., waaraan Petreïus nog 168 blz. met aanteekeningen heeft toegevoegd. Evenzoo bezorgde hij een soortgelijk werk van den Carmeliet Arnoldus Bostius over de beroemde karthuizers. Eindelijk verdient hier nog vermelding zijn reeds genoemde Catalogus Haereticorum, etc. (Colon. 1629), een alfabetisch gerangschikt werk van 233 blz., dat echter niet zeer nauwkeurig kan genoemd worden, en vervolgens: S. Brunonis, Carthusianorum Patriarchae, Opera Omnia, Studio Th. Petreii recensita (Colon. 1640) (3 dln.).

Zie: Petreïus, Bibliotheca Cart. 298-303; Paquot, Mémoires (éd. 1768) 163-166; Val. Andreas, Bibl. Belg. 829-830; v.H. en v.R., Oudh. en Gest. v.h. Bisd. Deventer II, 19 e.v.; Morotius, Theatrum chron. s.O. Cart. 137; Maisons de l'ordre des Chartreux IV (Parkminster 1919) 73, 105; H.J.J. Scholtens, Een Boek over Karthuizers (Roermond 1924), passim.

Scholtens