Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Orobio de Castro, Balthazar alias Isaac]

OROBIO DE CASTRO (Balthazar alias Isaac), bekend 17de-eeuwsch geneesheer, philosoof en apologeet, geb. te Braganza (Portugal) omstr. 1620, overl. te Amsterdam Nov. 1687. Zijn marraansche (gedwongen katholiek gedoopte joodsche) ouders namen hem reeds als kind mede naar Sevilla in Spanje. Hij studeerde philosophie in Ancal de Henares en werd professor aan de universiteit te Salamanca. Later wijdde hij zich aan de medische wetenschappen te Sevilla en werd de lijfarts van den hertog Medina Celi en van leden van het hof. Zijn dienstbode stortte hem en zijn gezin in het ongeluk, door hem aan de Inquisitie als Jood te verraden en hij werd gedurende 3 jaren in een donkeren en engen kerker gevangen gehouden. Toen hij ondanks hevige folteringen bleef ontkennen, werd hij eindelijk vrijgelaten, doch gedwongen in Spanje te blijven wonen en de San-Benito-orde aan te nemen of gedurende 2 jaar een boetekleed te dragen voor het toezicht der Inquisitie. Hij wist echter over de fransche grens te ontvluchten en vertrok daarop naar Toulouse, werd daar professor in de medische wetenschap en kreeg er door Lodewijk XIV den titel van raadsheer. De huichelarij en veinzerij moede vertrok hij omstr. 1666 naar Amsterdam, omhelsde in het openbaar den joodschen godsdienst en nam den naam Isaac aan. Hij zette hier zijn medische praktijk voort, waarin hij

[p. 1083]

weldra groote vermaardheid kreeg, werd tot lid van den mahamad (kerkeraad) der portugeesche gemeente benoemd en kwam in het bestuur der talrijke portugeesch-joodsche rederijkerskamers. Hij was een schrijver van beteekenis. Tegen Spinoza, met wien hij een vriendschappelijke correspondentie onderhield, schreef hij aanstonds een werk Certamen Philosophicum Propygnatae Veritatis Divinae ac naturalis adversus J. Bredenburgi Principia (Amsterdam 1684). Het behelst aanvallen op Spinoza's Ethica, werd in 1703 en 1731 herdrukt te Amsterdam; G. de la Torre bezorgde een spaansche editie (den Haag 1741). De meeste zijner werken zijn alleen in handschrift bewaard gebleven. Zij bewegen zich voornamelijk op het gebied der apologie des jodendoms en dat der philosophie. Het bekendste is wel de Epistola Invectiva contra Prado un Philosopho Medio, welk werk tegen Juan de Prado, een doctor en schrijver, die toen te Amsterdam woonde, was gericht. Later heeft een zekeren Henriquez een zijner werken, naar het spaansche handschrift, in het Fransch uitgegeven onder den titel Israël Vengé (Londen 1770); Grace Aguilar bezorgde hiervan in 1839 een engelsche uitgave. Zijn gedachtenwisseling met den predikant Philip van Limborch verscheen te Amsterdam in 1687 onder den titel De Veritate Religionis Christianae Amica collatio cum Erudito Judaeo.

De Livraria Montezinos te Amsterdam bezit 2 portretten van hem door B. Laguna, gecopieerd naar Jacobus Groenwolt. Zijn vrouw Esther overleed 5 Juli 1712; over zijn zoons Abraham en Mozes en zijn dochter zie het voorgaande artikel.

Een gelijknamige Ishac (Isaac) de Castro was in 1682 te Amsterdam als ‘gran ciruxano honor de la Ley’ bekend en Mordechai de Castro was in 1650 leeraar aan de port.-joodsche academie ‘Arbol de las Vidas’, het tegenwoordige port.-israëlietisch seminarium ‘Ets Haim’.

Zie: Jewish Encyclopaedia, vol. III, 609; M. Kayserling, Bibl. Esp. Port. Jud. (Straatsburg 1890), 36: Paraira en da Silva Rosa, Gedenkschrift van Ets Haim (Amsterdam 1916), 29; J. Mendes dos Remedios, Os Judeus Portugueses em Amsterdam (Coimbra 1911), 71.

Zwarts