Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Herben, Mattheus]

HERBEN (Mattheus) of Herbenus, priester, geb. 1451, waarschijnlijk te Maastricht, waar die naam in dien tijd veel voorkomt, overleed aldaar 9 Oct. 1538.

Hij was een hoogstaand wetenschappelijk man, een van de eerste humanisten in de Nederlanden, dichter en musicus. Van zijn levensgeschiedenis is weinig bekend. In zijne jeugd verbleef hij te Rome in dienst van Onufrius, bisschop van Tricarië, afgezant van den Paus naar Luik tijdens de troebelen aldaar onder prins-bisschop Louis de Bourbon. Onufrius bezocht Maastricht 1469 en overleed te Rome 20 Oct. 1471. Een verdedigingsschrift van Onufrius werd door Herben gezonden aan den aartsbisschop van Kamerijk, Henricus de Berghen na 1480, datum van benoeming van Henricus de Berghen. 1474-76 verbleef Herben te Bologna.

Voor 1482 keerde hij uit Italië weer, want dat jaar komt hij op 8 Juni voor in een cijnsbrief als ‘scholmeijster van Sint Servaes’; drie jaar later als ‘rector scholarum Santi Servatii’. Met Trithemius, den abt van Spanheim, onderhield hij eene briefwisseling en ging hem te Spanheim bezoeken, 1495, zooals blijkt uit Epistolarum familiarum libri duo van Trithemius.

Herben was lid van het broederschap der kapelanen van St. Servaas. Hij stichtte bij testament een plechtige H. Mis, te zingen op O.L. Vrouw Lichtmis, en op zijn jaargetij, dat 10 Oct. in het necroloog wordt vermeld. Hij werd in de kerk van St. Servaas begraven in de St. Hermeskapel. De Ram in zijn werk: Documents rélatifs aux troubles au pays de Liège, verzamelde de eerste gegevens over het leven van M. Herben en gaf eenige zijner werkjes over Maastricht uit naar een handschrift der universiteitsbibliotheek van Leuven 1846. Foppens, Bibliotheca Belgica en Sweertius, Athenae Belg. kenden eenige werken van Herben, waarvan slechts enkelen gedrukt zijn. Fétis, Biographie universelle des musiciens, IV, 299 rekent hem onder de toonkunstenaars. Doppler geeft de volgende werken op: De Trajecto instaurato, geschr. 1485; Quae nova opera facta in ecclesia Servatiana usque ad annum 1520, met opdracht aan den deken en aan de kanunniken van St. Servaas; De miraculis sancti Servatii; Libri de natura cantus ac miraculis vocis,

[p. 765]

ac praeceptis musicae, met opdracht aan Joh. Dalburg, bisschop van Worms, 1495; De conceptione Virginis Dei-parae; De institutionibus scholasticis (Sweertius, 555); De antiquitate Trajecti ad Mosam (Sweertius, 555); De origine rebusque gastis Trajectensium ad Mosam (Foppens II, 867); De instauratione natalis Trajectensis oppidi (Foppens, II, 867); de laatste drie titels bedoelen waarschijnlijk hetzelfde werk als het allereerst genoemde; Lamentabile excidium Christianorum ex toto orbe famosissima insula Grecie Eyboya ab infidelissimis crucis Christi hostibus atque impiissimis Turchis (Z. pl. j. of dr. zie Brunet); Descriptio tumultuarie factionis nuper habite inter principes Ferrarie. Deze twee laatste, opgedragen aan den scholaster van Sint Servaas, Arn. d'Elderen, bevinden zich met de twee volgende als wiegedrukken in de stadsbibliotheek te Maastricht; Oppugnatio oppidi Schutrensis; De constructione substantivorum, adjectivorum sive Dyasinthetica (z.j. pl. of drukker, zie Hain 8450).

Zie: Doppler, Nécrologe de la confrerie des chapelains de St. Servais (Maastricht 1897) 142-143; Biographie nat. Belg. IX, 236; Hain, Repertorium bibliographicum II, I, No. 8450; Copinger, Svpplem. Hain I, no. 8450; Brunet, Manuel du Libraire, Svpplement I, 600; de Ram, Collection chron. Belg. ined. VIII (1844), VIII, 356; Foppens, Bibl. Belg. I, 356, II, 867; de Ram, Opuscules de Mathieu Herbenus concernant les antiquités de Maestricht (Boux. Hayez 1846) 44 blz. extr.; Compte rendu de la commission royale d'histoire XII, 1e serie.

Fruytier