Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Hase, Joannes de]

HASE (Joannes de) of Hasius, geb. te 's Hertogenbosch 28 Dec. 1543, overl. te Emmerik 25 Mrt. 1624. Met verschillende andere jonge Bosschenaars uit den goeden stand deed hij zijn studiën te Keulen onder leiding der Jezuïeten. Den 13 Juni 1559 werd hij aan de universiteit ingeschreven en 24 Januari 1562 in de Societeit van Jezus aangenomen. Hasius was met uitstekende talenten en buitengewone geestkracht begaafd. Wat hij eenmaal na rijp beraad had bepaald, zette hij ook met onwrikbare vastberadenheid door, ondanks alle hinderpalen, die hij ontmoette. Aan het Driekronen-college te Keulen leeraarde hij driemaal den cursus der wijsbegeerte, was 21 Mrt. 1572-13 Mrt. 1573 deken der ‘artisten-faculteit’, en verwierf zich ook naam als redenaar door zijn latijnsche toespraken. Na hier den doctorsgraad verworven te hebben, hield hij negen jaar godgeleerde voordrachten aan de universiteit te Würzburg. Van 1595-1598 stond hij aan het hoofd der rijnsche Jezuïeten-provincie, en woonde met zijn provinciaal, Dirk Buys (IV 367), de zevende en achtste algemeene vergadering zijner orde te Rome bij.

Op aandringen van Bernard Louwerman, deken van het Emmeriksche St. Martinikapit-

[p. 721]

tel had de hertog van Kleef de vroeger zoo beroemde, maar thans geheel vervallen fraterschool aan de Jezuïeten afgestaan. Den 14. April 1592 kwam Hasius met P. Godfr. Bork te Emmerik aan, om er een college te beginnen. In het najaar volgden de overige leeraren en reeds in 1593 steeg het aantal leerlingen tot 250, vijf jaar later tot 340; onder wie velen uit Holland en Gelderland.

Intusschen verscheen 12 Oct. 1592 prins Maurits met zijn leger nabij de stad, ontbood den magistraat en beval hem, de Jezuïeten binnen drie dagen te verdrijven; de vroedschap antwoordde, dat dit alleen den hertog toekwam. Maurits scheen daarin te berusten, niet echter de staatsche troepen. In deze omstandigheden meende zelfs de nuntius Frangipani tot toegevendheid te moeten aansporen; doch Hasius, vreezende zijn zaak voor goed te zullen verliezen, weigerde te vertrekken zonder een schriftelijk banvonnis van den hertog. Inmiddels moest Maurits en zijn leger opbreken, en het college bleef behouden, dat Hasius tot 1595 bestuurde. Tijdens zijn tweede rectoraat, 1599-1605, verdreven de Hollanders de spaansche bezetting onder Mendoza, en vorderden weer terstond de verwijdering der Jezuïeten. En dezen keer was het prins Maurits zelf, wiens tusschenkomst door den stadsraad was ingeroepen, die den bevelhebber gelastte, zijn eisch in te trekken.

Hasius bezorgde o.a. een nieuwe uitgave van het Opus catechisticum (1577) door zijn ordebroeder Peter Buys (I, 523) samengesteld; zie V kol. 97 vlg.

Zie: Studiën op godsd. wetensch. en letterk. gebied XLI, 144-160; Duhr, Geschichte der Jesuiten in den Ländern deutscher Zunge I, 155, ff., 162; Reiffenberg, Historia Soc. Jesu ad Rhenum inf. 291 ss., 337, 632, Mantissa 83 ss.; Sommervogel, Biblioth. d.l. Camp. de Jésus IV, 135, App. III, IX 462.

van Miert