Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Does, Mr. Franck van der (2)]

DOES (Mr. Franck van der) (2), alias Vranck Verdoes, geb. te 's Gravenhage omstr. 1569, overl. te Amsterdam 13 Januari 1645; zoon van Simon en van diens eerste vrouw Mechteld Vink.

Hij werd te Leiden op 22 Febr. 1585 ingeschreven als student in de rechten, maar ging later naar zee. Hij behoorde onder die stoutmoedige zeevaarders, die de eerste tochten der hollanders naar O. Indië meemaakten. 2 April 1595 lichtte de eerste nederl. vloot het anker, uit het Spanjaardsgat bij Texel; zij bestond uit de schepen Mauritius, Hollandia, Amsterdam en het jacht Duyfken, en had, behalve de gewone bemanning, een 20 tal jongelieden van goeden huize aan boord, die als adelborst meevoeren. Tot deze behoorde ook Franck van der Does, op de Hollandia, welke 14 Aug. 1597 op de reede van Texel terug was. Van 2 April 1595 tot 13 Juni 1597 hield hij van dezen tocht een journaal, hetwelk dus (vermoedelijk wegens ziekte) zijn slot mist.

Na en naast het in begin 1598 te Middelburg gedrukte Journael vande Reyse der Hollandtsche Schepen ghedaen in Oost Indien, en Willem Lodewyckcz' kort daarop te Amsterdam bij Cornelis Claesz. verschenen, waarlijk superieure journaal D' Eerste Boeck, vormt dat van v.d. Does, door jhr. Mr. J.K.J. de Jonge in 1864 voor het eerst naar het hs. in het Rijksarchief gepubliceerd in dl. II van zijn bekend seriewerk, Opkomst van het Nederl. gezag in Oost-Indië, een uiterst welkome aanvulling door zijn oorspronkelijkheid in tal van opzichten. Dat de Jonge den inhoud echter overschatte, is even begrijpelijk als vergeeflijk. Een gansch nieuwe uitgave verschijnt in 1923 door Dr. G.P. Rouffaer en Dr. J.W. IJzerman, in de serie der Linschoten-Vereeniging als 2e deel der Eerste Schipvaart der Nederlanders naar Oost- Indië onder Cornelis de Houtman, 1595-1597 pag. 239 vgl., met tal van noten, waarvan het 1e deel, in 1915 verschenen, Lodewyckcz' standaardtekst over die eerste schipvaart D' Eerste Boeck bevat.

Den 1en Mei 1598 zeilde van der Does opnieuw uit Texel en wel op de vloot van Jacob van Neck (v. Neck's eerste oostindische reis); hij was daar als onderkoopman aan boord. Met het smaldeel van Wijbrand van Warwyck kwam hij 22 Mei 1599

[p. 417]

met de schepen Amsterdam en Utrecht voor Ternate; zij waren de eerste Hollanders, die daar het anker lieten vallen en gingen 2 Juni aan wal. Na vriendschap gesloten te hebben met den vorst van Ternate, stichtte van Warwyck op dit elland 19 Aug. 1599 het eerste Nederl. handelskantoor en stelde Franck van der Does tot koopman en hoofd van dit kantoor aan, die er met 4 man en één jongen achterbleef. Van der Does was 2 Juni 1601 nog te Ternate en in groote achting bij den vorst aldaar, toen van Neck op zijn tweede O.-I.-reis het eiland aandeed. Van Neck nam hem toen 31 Juli mede aan boord van zijn eigen schip, ‘De Amsterdam’, en was 15 Juli 1603 voor Vlissingen terug. Den 23. Maart 1608 huwde hij met Anna Boers of Broers Hansdr. (1584-1642), bij wie hij drie kinderen had: Anna, Jan en Machteld.

Zoogenaamde portretten van van der Does en zijn vrouw in het Rijksmuseum sedert 1905, door P. Dubordieu, beide geteekend: Dubordieu f. A^o. 1638; het jeugdig uiterlijk van man (sterk overschilderd) en vrouw stellen buiten twijfel, dat deze portretten anderen voorstellen, wellicht den zoon Jan met diens vrouw.

Zie: Begin ende Voortgangh enz., 1645 of 1646, I, 2e Stuk (de zgn. ‘Eerste Schipvaart’) p. 13b (Franck van der Does) en passim (maar zonder den naam, herkenbaar wegens ontleeningen uit het hs., dat den verzamelaar van Begin ende Voortgangh ten dienste stond), 3e Stuk (de zgn. ‘Tweede Schipvaart’) p. 28b en 7e Stuk (van Neck's Tweede O.-I.-reis) p. 6a, 7b (Verdoes) en 8; Valentijn, O. en N. Oost Indië I, B 370 (met belangrijke fouten!); de Jonge, Opkomst van 't Ned. gezag in O.I. II, 188, 204, 208, 241, 242 (waar men leze 31 Juli, niet 21, vgl. p. 479), 286, 378 (Sr. Vranck van der Does), 392 (Vrank, en Vranck Verdoes), 401, 402, 416, 424, 432, en het ‘Journael’ 287-372, nog III, 396; Jaarb. Ned. Adel V, 36, 37; Wapenheraut VI, 298 (naar Valentijn). Belangrijk aangevuld door Dr. G.P. Rouffaer.

Regt