Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Coenensz., Adriaen]

COENENSZ. (Adriaen), geb. te Scheveningen 1514, overl. verm. aldaar in of na 1583. Hij woonde afwisselend in den Haag en in Scheveningen; in 1546 woonde hij op het Spui in den Haag in den Gulden Scoen. Zijn moeder was geboortig uit ter Heyde en het blijkt, dat hij een zoon gehad heeft. Aanvankelijk was hij strandvonder van de graaflijkheid van Holland. Hij was sterk anti-spaansch gezind en week in 1574 naar Leiden uit, daar hij zich in het onbeschutte dorp Scheveningen niet veilig voelde voor de uit het nog niet bevrijde Haarlem rondstroopende troepen. Zoo spoedig mogelijk echter keerde hij weer naar zijn geliefd

[p. 319]

Scheveningen terug. Nog in 1574 stelde de Prins van Oranje hem aan tot afstager van den visch te Scheveningen, wat hij, overigens tot groot ongenoegen der scheveningsche visschers, die wilden dat als vanouds elke stuurman zijn afslager zou kunnen aanwijzen, tot zijn dood toe bleef.

Coenensz. was een beschaafd en geletterd man, die vriendschappelijk met deftige haagsche magistraten verkeerde. Hij had groote belangstelling voor en kennis van het visscherijbedrijf en heeft daarvan gebruik gemaakt, om een omvangrijk boek over de visscherij en de visschen te schrijven. Hij had reeds vóór den spaanschen ‘trubbel’ een dergelijk boek vervaardigd, dat hij aan Prins Willem I moet geschonken hebben. Het schijnt echter niet bewaard te zijn gebleven. In 1578 begon hij aan zijn belangrijk en uitvoerig ‘Visboeck’, dat men thans in de handschriftenafdeeling der Kon. Bibliotheek kan vinden onder no. E 54. Het boek is 824 bladzijden groot, verkeert in tamelijk goeden staat en is met tal van decoratieve randen, teekeningen van visschen en kaarten van de kusten voorzien. Ook gedeelten van den bijbel en tal van andere zaken zijn er, rijk geïllustreerd in opgenomen.

Coenensz. haalt ook tal van andere schrijvers over visschen aan en men vindt lange latijnsche, fransche en duitsche citaten. Dit wijst op een voor een vischafslager wel zeer groote ontwikkeling. Hij had ook een verzameling van merkwaardige gedroogde visschen. Zoodra een vreemde visch aanspoelde, begaf hij zich derwaarts. In 1566 deed zich een dergelijk geval voor, dat door Bor is vermeld en van hem door verschillende schrijvers van lateren tijd is overgenomen.

Zijn boek, zoowel als zijn verzameling liet Coenensz. op jaarmarkten voor geld zien. Zoo in September 1583 te Leiden. Na dien verneemt men niets meer van hem.

Zie: Bor, Oorsprong der Nederlandsche oorlogen, uitg. 1603, 68; J.C. Vermaas, Het visscherijbedrijf te Scheveningen in de 16e eeuw en dezelfde, Nog iets over Adriaen Coenen en zijn vischboek, beide in Bijdr. en Meded. der Vereen. die Haghe, 1910, 114-127 en 128-132.

Moll