Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Bergues, jonker Adrien de]

BERGUES (jonker Adrien de), de Berghes of St. Winox-Bergen, heer van Dolhain en Cohem, ridder, geb. omstreeks 1535, sneuvelde bij Bergen in Heneg. 27 Juli 1572, zoon van jonker Pierre de Bergues Saint- Winnox, ridder, en Jeanne de Bailleul, erfdochter van Plantin, Fromentel en Amerval. Hij huwde te Béthune einde Juli 1566 met Marie de Houchain (dochter van jonker Isembard de Houchain, heer van Longastre, Mouchy enz. en Antoinette de Lens, gezegd de Rebecque, vrouwe van Bergstraete). Zij was de zuster van den Watergeus Charles de Houchain, heer van Longastre.

In de geschiedenis is hij algemeen bekend als de heer van Dolhain. Hij was de oudere broeder van jonker Louis de Bergues, die ook een belangrijke rol speelde op de vloot der Watergeuzen (vgl. het volgende artikel). Begin Dec. 1565 ontmoeten wij hem voor het eerst met Longastre in Atrecht, en met Kerstmis 1565 met andere edelen, o.a. baron de Montfalcon, op het huis Hames te Leefdael; hij was een der edelen, die te Breda het eerste verzoekschrift aan de Landvoogdes samenstelden, en overal tegenwoordig, waar wrijving was tusschen den koning van Spanje en de Nederlanders. 5 April 1566 is hij aanwezig bij de aanbieding van het Compromis en wordt door Artois en Doornik afgevaardigd om op de handelwijze der landvoogdes toe te zien. In Mei en Juni 1566 is hij met Longastre en Lumbres in Artois, steunt in Valenciennes en Doornik de hervormden, en is meermalen bij de hagepreken aanwezig; 13 Juli 1566 is hij te St. Truyen op de vergadering der edelen en 18 Juli 1566 op het slot te Duffel om de voorstellen van de landvoogdes te hooren. Einde Juli 1566 noodigt hij op zijn bruiloft te Béthune den geheelen adel van het gewest en haalt deze over tot onderteekening van het Compromis. Hij blijft dan in Artois en is 5 Dec. 1566 bij graaf Lodewijk van Nassau te Antwerpen om de zaken des lands te bespreken. Weldra gaat hij weer naar Artois terug en versterkt zijn slot te St. Winox-bergen; ook in en om Cassel had hij vele goederen. In 1566 werd hij reeds uit Antwerpen verbannen, omdat hij de sectarissen hielp; hij bleef in Artois tot einde 1567, toen hij naar Frankrijk

[p. 103]

moest vluchten. In den winter is hij met Longastre aan de fransche greuzen, en blijft in verstandhouding met inwoners van Béthune. Oranje wilde hem een bestelling geven over zes vendels. Tijdens den inval van graaf Lodewijk in Groningen en van Oranje in Limburg in den zomer 1568 trachtte hij vergeefs in West-Vlaanderen te vallen; 17 Aug. 1568 wordt hij verbannen; 21 Aug. 1568 is hij bij Oranje te Romersdorf, die hem met een brief naar koningin Elisabeth zendt; 22 Aug. 1568 beveelt Oranje hem bij lord Cecil aan. Einde Oct. 1568 is hij in Londen en wordt 30 Oct. 1568 aan het Hof ontvangen. Toen reeds beschouwde men Dolhain in Engeland als een der hoofden der Watergeuzen. 5 Jan. 1569 wordt hij commissaris van Oranje genoemd; 20 Jan. 1569 vraagt hij lord Cecil om hulp. In Febr. 1569 rust hij in Engeland twee schepen uit; hij wilde er mede naar Emden varen. De regeering legde tijdelijk beslag en in Juni 1569 hoort men het eerst van grootere uitrustingen. Waarschijnlijk in Aug. 1569 werd hij door Oranje tot admiraal benoemd. Hoewel hij een Waal was, sprak hij Vlaamsch; als Watergeus wordt hij beschreven als lang en mager, met weinig baard, in een grove soldatenpij gekleed met hangende mouwen; in zijn handelingen was hij ruw en woest, wat hij met zijn volkje zeker wel moest zijn. 10 Aug. 1568 worden zijn schepen in beslag genomen; hij gaat 12 Aug. 1568 naar koningin Elisabeth en kreeg de schepen weer vrij. 28 Aug. 1568 is hij zelf tijdelijk gevangen; 9 Sept. 1569 verlaat hij de Theems met vier groote en een klein schip en 16 Sept. 1569 ligt hij bij het Vlie voor anker. Dolhain had niet het minste verstand van zeezaken en liet deze aan anderen over. Hij kreeg 28 Sept. 1569 oneenigheid met Brederode over het verdeelen van de buit, zeilde naar de Eems, waar hij 30 Sept. 1569 aankwam. Begin Oct. 1569 ging hij in Griet wonen, kwam zelfs stil in Emden, en stond in verstandhouding met den drost. 18 Nov. 1569 trachtten de Spanjaarden vergeefs den ‘overste’ op te lichten. Dolhain inde ijverig de rantsoengelden, maar droeg niets af. Einde 1569 had hij de vloot verlaten; begin Jan. 1570 zond Oranje zijn commissaris Basius naar Emden om den admiraal af te zetten. Einde Febr. 1570 is Dolhain in Keulen en weigert naar de vloot terug te keeren en de buitgelden af te rekenen. In Maart 1570 vinden wij hem bij Oranje in Dillenburg, maar de zaak kwam niets verder. 15 Maart 1570 is hij in Keulen terug; 29 April 1570 in Uphusen in Oost-Friesland. Hij ging daarop naar Engeland, waar hij in hechtenis geraakte. Op aandringen van Oranje kwam hij vrij; begin Juli 1570 stelden F.V. Coornhert en Hembyze in Emden een onderzoek naar de zaken van Dolhain in en kwamen tot verrassende ontdekkingen; 12 Sept. en 13 Sept. 1570 werd de zaak nogmaals onderzocht en 24 Nov. 1570 bracht notaris Coornhert het eindverslag uit. Dolhain was intusschen begin Oct. 1570 in Engeland vrij gekomen en vertrok naar Keulen. Hier werd hij met zijn vrouw uitgezet. Einde Oct. 1570 is hij in Frankrijk. Later verzoende hij zich met den Prins en viel 17 Juli 1572, na gevangen genomen en herkend te zijn, in een heftig gevecht bij de poging van Genlis om Bergen te ontzetten.

Zie over hem: Biogr. Nat. de Belg. II, 205; de Coussemaker, Troubles religieux en Flandre II, 28, 145, 223, 225, 226, 263, 274, 313, 370; Poullet, Corr. de Granvelle I, 51, 200, 260, 320, 325, 358, II, 28, 143, 166, 191, 204, 222, 228, 649, 653, III, 268, 467, 520, 617, 621, 625; de Schrevel, Troubles religieux du

[p. 104]

16e siècle à Bruges, 11, 16; Mémoires de Pontus Payen I, 148, 168, 201, 222; Groen van Prinsterer, Archives III, 230, 346, 352, 358, 363, 364; Blok, Onderzoek in Duitschland, 293; Gachard, Corr. de Philippe II II, 940, 1024; Bor, Nederl. Oorlogen I, 310; van Staveren, Mr. Johan Basius in Vrije Fries, 18, 238; Hessels, Ecclesiae Londino-Bat. arch. II, 297; Gachard, Bibl. Nat. à Paris II, 478, 480, 481, 497; Wagenaar, VI, 310; van Someren, Corr. de J. de Wesenbeke, 40, 41, 75, 76, 79, 80, 94, 95, 153, 154, 161, 164, 167, 168; Hohlbaum in Mitteillungen aus dem Stadtarchiv zu Köln XVII 90, 91, 93; Velius, Kroniek van Hoorn, 173; ter Gouw, Gesch. van Amsterdam VI, 318, 327; Altmeyer, Gueux de Mer, 6, 20, 21, 34, 35, 36, 40, 105; van Groningen, Gesch. der Watergeuzen, 144, 231, 388; Fruin, Nederl. Ballingen in Engel. in Nijhoffs Bijdr. 3e Reeks, VI, 67; Comm. Roy. d' Hist. III, deel I, 223; Blok, de Waterg. in Engeland in Nijhoffs Bijdr. 3e Reeks IX, 238-246; van Vloten, Nederl. Volksopst. (1858) I, 145-160, 214, 288-297; de la Motte Fénélon, Lettres II, 49, 67, 99, 140-166, 175, 191, 221-251, 316, 322, 388, III, 17, 23; Franz, Ostfriesland und die Niederl. 102-166, 194; Kervijn, Rel. Politiques V, 150, 151, 212, 294, 405, VI, 14; Kervijn, Huguenots et Gueux II, 409, 411; Calendar of State Papers, Spanish Papers, 1568-1579, 16, 28, 81, 104, 190, 213-240, 280; idem, Foreign Series, Elisabeth, 1569-1571, 28, 104; Col. de Documentos Ineditos, 75 (1880) 64; Brenneysen, Ostfr. Historie I, 367; Bijdr. Gesch. Overijssel, II, 262; Rahlenbeck, l' Inquisition et la Réf. en Belg. 264; Defensionales 96, 128, 141, 142.

Vogels