Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Becher, Johan Joachim]

BECHER (Johan Joachim) werd vermoedelijk in 1625 (hij zèlf geeft aan: 1635) te Spiers geb., overl. te Londen 1682. Zijn vader, een hervormd predikant, stierf jong, en nadat ook de tweede echtgenoot der moeder, die de kinderen slecht behandelde, overleden was, moest hij op 13-jarigen leeftijd reeds voorzien in de behoeften van zijne moeder, zichzelf en het geheele gezin, door het geven van privaat-onderwijs. Zijn uitstekende aanleg stelde hem in staat, om zich door eigen studie in de wetenschappen te bekwamen. In 1654 werd hem een leerstoel in de medicijnen aangeboden te Mainz, en werd hij aangesteld tot lijfarts van den keurvorst Philipp von Schoenborn. Kort daarop werd hij, na gehuwd te zijn met eene dochter van Ludwig von Hörnigk, katholiek. Na een tijdlang als oeconomisch en industrieel adviseur aan de hoven van Karl Ludwig van de Pfalz, en Ferdinand Maria van Beieren te zijn werkzaam geweest, werd hij in 1666 tot handelsraadsheer in de Keizerlijke Handelskamer te Weenen benoemd, welke functie hij tot 1668 waarnam, om zich, na tal van oneenigheden met Von Sintzendorff, in 1669 in dienst te begeven van den begaafden, doch als regent geheel ongeschikten Friedrich Casimir, graaf van Münzenberg en Hanau. In 1670 keerde hij naar Weenen terug, waar hij tusschen 1675 en 1676 den stoot gaf tot de oprichting van het ‘Manufacturhaus’, eene instelling, die zich ten doel stelde, de industrie geheel tot een complex van staatsbedrijven te maken. Na mislukken zijner pogingen verhuisde hij in 1677 voor goed naar de Nederlanden, waar hij reeds verscheidene malen gevolmachtigde geweest was van de verschillende vorsten, die hij gediend had. Eerst vestigde hij zich te Amsterdam en kort daarop te Haarlem, waar hij met de regeering der stad in 1678 een contract afsloot tot oprichting

[p. 87]

en exploitatie eener zijde-reederij. In datzelfde jaar richtte hij zich tot de Staten-Generaal met een reeds vroeger door hem ontwikkeld project, tot doel hebbend, om uit het duinzand goud te winnen door samensmelting van zand met metallisch zilver, en afscheiding van het daarin opgenomen (of beter: reeds van te voren aanwezige) goud. Na tal van tegen hem gerichte intriges en, als gevolg daarvan, na tal van teleurstellingen, vertrok hij begin 1680 naar Engeland, waar hij zich te Londen vestigde, en waar hij in opdracht van den duke of Lauderdale in Schotland en Cornwallis mijnbouwkundige adviezen uitbracht. Hij stierf in armoedige omstandigheden te Londen in 1682.

Becher heeft belang óók voor de oeconomische geschiedenis van de Nederlanden, omdat hij talrijke malen in Holland met de toonaangevende handels- en industriekringen in onderhandeling geweest is over allerlei belangrijke zaken, en omdat voor hem, als staathuishoudkundige, de toestanden in de Nederlanden steeds een navolgenswaardig voorbeeld geweest zijn.

Het eerst is Becher in 1660 in de Nederlanden geweest, waar hij met tal van vooraanstaande geleerden, zooals Chr. Huyghens, Fr. van Schooten, Joh. Hudde, enz. in aanraking kwam. Ten tweeden male voerde hij in 1664 hier en in Vlaanderen met tal van kooplieden onderhandelingen over de oprichting van een permanent handelscollege in opdracht van den beierschen keurvorst, en over de duitsche kolonisatieplannen in Nederlandsch West-Indië. In 1666 werd Becher voor de derde maal naar de Unie gezonden, om bij de Oost-Indische Compagnie de inwilliging van eenige privileges voor Oostenrijk te verwerven, welke betrekking hadden op den handel in specerijen. Zijne vierde reis naar de Nederlanden ondernam hij in 1669 als gevolmachtigde van Friedrich Casimir van Hanau, om met de West-Indische Compagnie te onderhandelen over den afstand van grondgebied in Guyana, ten bate der duitsche kolonisten. Van dit verblijf heeft hij eene volledige en levendige beschrijving gegeven, die van belang is als beeld van het leven der 17e-eeuwsche amsterdamsche kooplieden. Van April tot September 1671 vertoefde hij opnieuw hier te lande, met het doel om tot de oprichting eener Occidentale Handelscompagnie tusschen Holland en Oostenrijk te geraken, met Rotterdam als stapelplaats, en voor het afsluiten eener geldleening voor den Keizer. Eindelijk vestigde hij zich in 1676, zooals wij boven zagen, te Amsterdam en te Haarlem.

Becher heeft als schrijver een buitengewone vruchtbaarheid aan den dag gelegd: werken op elk gebied verschenen van zijn hand: op sociologisch, taalkundig, mijnbouwkundig, physisch, chemisch en industrieel terrein, over financie-wezen, staathuishoudkunde, een wereldtaal en handelscodex, over uurwerken, het perpetuum mobile, de chemie en technologie, enz. Daaronder zijn wel de meest bekende te achten: Politischer Discurs von deneigentlichen Ursachen des Auf- und Abnehmens der Städte, Länder und Republiquen, etc. (1668), waarin hij zijne sociaal-oeconomische inzichten uiteenzet; en op natuurwetenschappelijk gebied: Physica subterranea, profundam Subterraneorum Genesin e Principiis hucusque ignotis, ostendens (1669), welk werk in 1675 en 1680 met twee supplementen door hem werd aangevuld, en dat, na in 1702 door G.E. Stahl opnieuw te zijn uitgegeven, aanleiding is geweest tot de opstelling en ontwikkeling der phlogistonleer.

Eene volledige bespreking van Becher's levensarbeid en van zijne lotgevallen, alsook eene op-

[p. 88]

gave zijner geschiften, vindt men bij F.M. Jaeger in Economisch- Historisch Jaarboek, deel V, 5-80 (1919).

Jaeger