Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 6

[Balen, Petrus van]

BALEN (Petrus van), geb. 1643 te Utrecht, overl. te 's Gravenhage voorjaar 1692. Bij resolutie van de Staten-Generaal van 22 Juni 1664 werd hij aangesteld tot ambassade-predikant bij onzen ambassadeur aan het Spaansche hof, Hendrik van Reede van Renswoude. Voor hem werd besloten (20 Aug. 1664) tot de aanschaffing van een theologische bibliotheek te Madrid, die daar zou blijven. Na een jaar (23 Nov. 1665) verzocht zijn vader per request aan de Staten- Generaal zijn ontslag, wat terstond werd ingewilligd. Van Reede schreef 22 Sept. 1666, dat ook hij het ontslag had verleend. Het bleek, dat van Balen zoo al niet openlijk dan toch in stilte zich bij de Roomsch-Katholieke Kerk had aangesloten. In Nederland teruggekeerd, werd hij kerkelijk gecensureerd door de zuidhollandsche synode, beloofde beterschap, is onder toezicht gesteld enz. Na een jaar mocht hij wel preeken, maar nog niet

[p. 69]

beroepen worden; het jaar daarna werd ook de laatste bezwarende bepaling opgeheven. Intusschen had hij gestudeerd te Leiden en werd tot doctor juris bevorderd. In 1669 huwde hij Eva Tonneman, een amsterdamsche dame, die nog al bemiddeld schijnt geweest te zijn. Geheel in eere hersteld, is hij benoemd tot predikant aan het hof van de prinses van Oranje en in 1672 beroepen als predikant te Breda, hofprediker blijvende. Wederom studeerde hij in die dagen, nu te Utrecht, waar hij promoveerde als doctor in de medicijnen (Febr. 1676, zie A.C. Duker, Gisbertus Voetius III, (Leid. 1914), bijl. XCVII). Zelfs werd hij 19 Juli 1677 bij den Hove van Holland nog bovendien als advocaat aangesteld.

Wederom ontwaakten in hem roomsche neigingen; in 1678 vroeg hij ‘dimissie van sijn dienst’; hij was reeds uit Breda vertrokken naar Gent. Uit eenige brieven was hierop den kerkeraad van Breda gebleken, dat hij feitelijk roomsch geworden was. Jaren lang was zijne zaak aanhangig bij de zuidhollandsche synoden (tot 1683), die standvastig bleven weigeren, hem weer tot het predikambt toe te laten.

Hij schreef: Op het Erf-Stadhouderampt, den Heere Prince van Orange, en S.H. wettige mannelijke Nasaten door den Heeren Staten van Holland en W. Vr. opgedragen, een Predicatie .... ('s Grav. 1674); Inleiding-Predicatie van de Chr. Synodus van Zuid- Holland binnen Woerden gedaan den 10den Julij 1674 ('s Gravenh. 1674); Lijk-Predicatie op 't Salig Afsterven van .... de Princesse Douariere d' Orange .... gedaan op de groote Saal in Haar Hof den 15 Sept. ('s Gravenh. 1675); Lijk-Predicatie op de Begravenisse van .... de Princesse Douariere d' Orange geschiet den 21sten van Winterm. 1675 .... Hier agter sijn bij gev. de Personalia, afgelesen na de Predicatie, nevens het Gebed, en de Lijkstacy, met een kopere Plaet ('s Gravenh. 1676; vooraan een gedicht van J. Vollenhove); Vreugde-reden op de Krooningdag van Hare Majest. Willem en Maria .... uitgesproken den 21sten April 1689 (Rotterdam 1689).

Zie: Visscher en van Langeraad, Het Protestantsche Vaderland I (1907), 296-299.

Knipscheer