Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Plaat, Engelbert George van der]

PLAAT (Engelbert George van der), geb. te Grave 1 Nov. 1756, overl. aldaar 15 Nov. 1831, oudere broeder van den voorgaande, ontving, evenals deze, zijne opleiding op de artillerie-school van kapitein Guichenon de Chatillon te 's Hertogenbosch en werd 15 Aug. 1771, dus vóór zijn voleindigde 15e levensjaar, aangesteld tot extraordinair ingenieur (2e luitenant). Zijn eersten diensttijd bracht hij gedurende vele jaren door in Staats-Vlaanderen, waar hij, behalve met het aanleggen en verbeteren van vestingwerken, belast werd met het toezicht over belangrijke bedijkingen der schorren tusschen Hulst, Axel en Sas van Gent, in verband met eventueel te stellen inundatiën. Achtereenvolgens in 1779 tot luitenant-, en in 1790 tot kapitein-ingenieur bevorderd, was hij, onder de bevelen van den luit.-kolonelingenieur de Freytag, nog in die streek werkzaam, toen, bij de nadering der Franschen in 1794, prins Frederik, jongste zoon van den stadhouder, den 27en Juni met het bevel over de linie van Staats-Vlaanderen werd belast, en den 2en Juli d.a.v. in Sluis aankwam. Onmiddellijk daarop werd bevel gegeven tot het stellen der inundatiën. De daaromtrent ingekomen rapporten gaven den prins evenwel aanleiding, den 27en Juli zoowel aan den overste Freytag als aan kapitein van der Plaat arrest op te leggen. Waarschijnlijk was dit aan een misverstand te wijten; voor de betrokken officieren had die zaak althans geen verdere onaangename gevolgen.

Nadat Staats-Vlaanderen in de 2e helft van October 1794 door de hollandsche troepen ontruimd was, bleef van der Plaat in garnizoen te Bergen-op-Zoom tot aan den ondergang van de Republiek der Vereenigde Provinciën. Hij ging toen in den rang van luitenant-kolonelingenieur over in dienst van de Bataafsche republiek (9 Juli 1795).

Den 23en Juli 1797 werd hij benoemd tot directeur van fortificatiën in het departement van de Waal tot aan de Zuiderzee (met standplaats Nijmegen), omvattende de vestingwerken van Nijmegen, Arnhem en de Grebbe-linie met hare verlenging in de Neder-Betuwe. Vooral in laatstgenoemd gedeelte is in 1799 de aanleg van werken met kracht aangevat; in dien tijd werden de hoofdposten aan de Spees en te Ochten, alsmede de verbindingsweg met voorliggende gracht tusschen die beide posten opgeworpen, waaromtrent de voorstellen door van der Plaat waren ingediend.

Tijdens den veldtocht in Noord-Holland in dit jaar is hij in zijn standplaats gebleven, zoodat hij aan de operatiën te velde geen deel nam. Minder goede verstandhouding met den directeurgeneraal van fortificatiën, van Hooff, was aanleiding, dat hij op herhaald verzoek den 22en Maart 1800 met ‘honorabele demissie’ den dienst verliet.

Hoe zijne vorige diensten werden op prijs gesteld, blijkt wel daaruit, dat hij nog geen maand na de pensionneering van van Hooff (14 Juli 1803) weder in zijn vorigen rang in het korps ingenieurs werd opgenomen en geplaatst werd als commissaris van de genie bij het ministerie van oorlog (9 Aug. 1803), waar hem, onder de regeering van Lodewijk Napoleon den 17en Juni 1808 de functie van chef de bureau, fungeerend ‘chef de division’ werd opgedragen.

[p. 518]

Bij de inlijving van ons land in het fransche keizerrijk verkoos hij niet onder het nieuwe bestuur werkzaam te zijn; hij verliet met het aan zijn rang verbonden pensioen opnieuw den dienst, en vestigde zich als ambteloos burger metterwoon te Nijmegen.

Nadat in den nacht van 4 op 5 Januari 1814 de fransche troepen die vesting hadden verlaten, vertrok van der Plaat naar den Haag, om den Souvereinen Vorst zijne diensten aan te bieden. Aanvankelijk werkzaam gesteld bij het ministerie van oorlog, werd hij bij besluit van 16 Maart 1814 aangesteld tot kolonel-directeur, eerst van de 3e, na de gewijzigde indeeling van 17 Nov. 1814, van de 4e directie van fortificatiën (standplaats 's Hertogenbosch); onder zijne leiding werden in 1815 de vestingen Grave, 's Hertogenbosch, Breda en Bergen-op-Zoom in staat van verdediging gebracht. 24 Dec. 1816 werd hem de titulaire, 10 Sept. 1827 de effectieve rang van generaal-majoor toegekend. Bij besluit van 12 Mei 1823 werden, na eene door den koning gehouden inspectie, verscheidene officieren van de genie begiftigd met de Militaire Willemsorde, strekkende ‘tot blijk van Z.M. tevredenheid over de verrichte werkzaamheden voor de bevestiging van het zuidelijk frontier’. Van der Plaat ontving bij die gelegenheid het ridderkruis der 3e klasse.

In Sept. 1827, dus op bijna 71-jarigen leeftijd, werd hij in zijne functie van directeur van fortificatiën verplaatst naar de 3e directie (standplaats Gent), in welke zich in de laatste jaren zoovele moeilijkheden hadden opgedaan met betrekking tot scheuren en instorten van nieuw aangelegde vestingwerken, ten gevolge waarvan eenige officieren der genie voor het hoog militair gerechtshof hadden terechtgestaan of nog terechtstonden, en in welke directie nog vele en belangrijke werken moesten worden ten uitvoer gebracht.

Hoewel hij meende, dat het zijn krachten zou te boven gaan, is hij nog twee jaren in zijn nieuwe standplaats werkzaam gebleven; op zijn herhaald verzoek werd hij 12 October 1829 op pensioen gesteld. Hij vestigde zich daarna te 's Hertogenbosch, doch overleed te Grave, waar hij ook begraven is.

Tijdens zijne langdurige militaire loopbaan zijn door hem verscheidene memories opgesteld en ingediend omtrent onze verdedigingsliniën en vestingen, en daarin aan te brengen verbeteringen, vooral met betrekking tot de Grebbelinie en hare verlenging in de Neder-Betuwe.

Zijn portret in olieverf is in het bezit van den gep. luitenant-kolonel van Bisselick te Rijswijk (Z.-H.).

31 Dec. 1786 is hij te Hulst in het huwelijk getreden met Suzanna Maria Tegelberg (ged. Hulst 28 April 1754, overl. te St. Oedenrode 10 Dec. 1800), dochter van Pieter en Maria Gerbrands. Hun eenige zoon Johan Pieter, heer van Honswijk (geb. te Hulst 20 Jan. 1789, overl. te Baarn 26 Nov. 1847) is in 1815 in den adelstand verheven met het praedicaat van jonkheer. Met diens zoon, jhr. Mr. Engelbert George Vincent Maximiliaan, heer van Honswijk (geb. Amsterdam 20 Jan. 1818, overl. te Parijs 23 Mei 1876) is het geslacht in de mannelijke lijn uitgestorven.

Zie over hem: Algemeene Konst- en Letterbode 1832 II, 456 en 467, Levensschets van den Generaal-Majoor Engelbert George van der Plaat; F.

[p. 519]

H.A. Sabron, De oorlog van 1794-95 (Breda 1892) I, 60; De Militaire Spectator 1893, 283 en 292; C.R.T. Kraijenhoff, Extract uit het Verbaal van den Inspecteur- Generaal der fortificatiën van 1814 tot 1827 (Nijmegen 1840), 73, 121, 138, 140, 146, 147 en bijlage II; Mr. H.W. Tydeman, Levensbijzonderheden van den luit.-generaal baron C.R.T. Kraijenhoff (Nijmegen 1844) 235, 246, 254, 256, 257, 262 en 264; Elise Lagrange, Les frères Laurillard-Faltot, Souvenirs de deux officiers du temps de l'empire (Bruxelles 1904), 498 et 499; Nederl. Adelsboek ('s Grav. W.P. van Stockum en Zoon) 1911, naamregister.

Koolemans Beijnen