Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Paulus]

PAULUS, abt der Cisterciënserabdij Klaarkamp bij Rinsumageest, komt voor in oorkonden van 1499 tot 1511. Alleen zijn voornaam is bekend. Plaats of data van geboorte of overlijden worden niet vermeld. Als abt der eerste abdij van Friesland had hij een voornaam aandeel in den laatsten worstelstrijd der Schieringers, bij overlevering de partij der Cisterciënsers, tegen de overwinnende Vetkoopers en het vestigen der Saksers in Friesland. Slechts weinig wordt hierover meegedeeld door de kroniekschrijvers. Eenige officieele stukken in het Verslag van Berns doen meer gissen. Toen Hertog Albrecht van Saksen 1499 19 Juli te Harlingen aankwam, werd hij begroet door de friesche abten met Klaarkamp aan het hoofd. Den volgenden dag deden zij hem ‘huldt en eed’ te Franeker. Na de instelling van het Provinciaal Hof te Leeuwarden werd abt Paulus benoemd als raad in den Hove. Of hij het volgend jaar reeds werd ontslagen, evenals zijn ordensen partijgenoot de abt Petrus van Oldeklooster, blijkt niet. Evenals deze in Westergoo, zoo was abt Paulus in Oostergoo de steun en raadgever der ontevreden Friezen tegen de Saksen, die men uit Friesland poogde te verdrijven. Nadat hun tegenstand gebroken was, had de friesche Stadhouder Hugo von Leisnig (II kol. 805)

[p. 458]

aanhoudende briefwisseling met den hertog van Saksen over de maatregelen tegen den abt van Klaarkamp 1501-02. Eindelijk nam de ambtman van Franeker W. Truchess den abt gevangen. Het was geen gemakkelijke taak den voornaamste der friesche leiders gevangen te nemen, want Truchess eischte van v. Leisnig hiervoor een extra belooning 1502, die men wel kon geven, want men vorderde van den abt 1500 goudguldens als losgeld. Abt Paulus wilde liever sterven, dan eenig geld aan zijne vijanden offeren, maar de kloosterlingen konden niet dulden hun abt in verdrukking te zien en brachten de groote som op. Lang heeft hij niet gevangen gezeten, want 5 Juni 1503 komt heer Paulus voor in een oorkonde over den verkoop van een hofstede. Met name komt abt Paulus voor het laatst in een oorkonde van 10 Dec. 1511; zijn opvolger wordt eerst vernoemd 1523. Van Klaarkamp zijn zoo weinig geschiedkundige bescheiden overgebleven, dat men hieruit geen gevolg kan trekken om een datum vast te stellen voor zijn dood of aftreden. Treurige tijden beleefden de abten der friesche kloosters. Beurtelings werden zij gebrandschat en geplunderd door de benden van den Zwarten Hoop, der Gelderschen en Bourgondiërs. Klaarkamp kreeg ruimschoots zijn deel; 1517 waren alle friesche kloosteroversten uit het land gevlucht. Bovendien was de abdij door de opbrengst van vele schattingen uitgeput. Abt Paulus met de abten van Oldeklooster, Gerkensklooster en Aduard verzochten aan den commissaris-generaal der Cisterciënserorde wegens hunne armoede verschoond te blijven van de jaarlijksche bijdrage voor de orde 1504. Abt Paulus leidde 1501 de keus van een nieuwen abt te Oldeklooster en te Aduard, 1500, 1504, 1505 en 1506. Onder abt Paulus werd Suffridus Rudolphi, beeldhouwer, schilder en geschiedschrijver, overl. op zijn kasteel Sterkenburg, in de abdij Klaarkamp begraven, 1509.

Zie: Vriesch Chartb. II, 7, 8, 67, 78, 225, 253, 258, 274; Berns, Verslag aangaande een onderzoek naar archiefstukken voor de gesch. van Friesl. uit het tijdperk der Saksische Hertogen ('s Gràv. 1891) no. 117, 230, 246, 263; Archief Aartsb. Utrecht XXIX, 230; van Rixtel, Proeliaris of Strijdboek. 53.

Fruytier