Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Elias, Jan Willem Witsen]

ELIAS (Jan Willem Witsen), geb. te Rijzenburg 24 Mrt. 1828, overl. te 's Gravenhage 29 Jan. 1889, was de zoon van P. Witsen Elias en Jonkvr. C.M. van Loon. Na opleiding op de kostschool van Stuart te Vianen studeerde hij van 1844 tot 1850 aan de Koninklijke Akademie te Delft, waar hij in laatstgenoemd jaar het diploma van civiel ingenieur verwierf. Hij deed in 1850 en het begin van 1851 opnemingen ten behoeve van de vorming der Nieuwe Merwede en kwam in het voorjaar van 1851 in dienst eener Engelsche maatschappij, voor welke hij opnemingen deed ten behoeve van een ontwerp om Amsterdam van de Lek uit van drinkwater te voorzien. In het najaar van 1851 bracht hij twee maanden ten huize van Simpson, ingenieur dier maatschappij te Londen, door om van waterleidingen op de hoogte te komen. Nadat de Engelsche maatschappij van hare plannen had afgezien werd hij in het begin van 1852 door een consortium, aan welks hoofd Mr. W.J. Tonckens te Meppel stond, uitgenoodigd, een ontwerp te maken voor een kanaal van Meppel naar de Zuiderzee. Het in het voorjaar van 1853 door hem ingediende ontwerp met begrooting werd door de betrokken waterstaatsautoriteiten gunstig beoordeeld. In den zomer van 1853 werd hem het ontwerpen eener verlenging in oostwaartsche richting van de Hoogeveensche Vaart opgedragen. Nadat hij aan die opdracht had voldaan, was hij werkzaam bij de verbreeding en verdieping der Hoogeveensche Vaart, deed in 1854 boringen en opnemingen voor het later gegraven Oranjekanaal en in de venen van Noord- en Zuid-Barge onder Emmen, en in hetzelfde en het volgende jaar voor het, eveneens later gegraven, Noord-Willemskanaal. Toen de gelden van die kanalen niet bijeengebracht konden worden, werd hij bij ministerieele beschikking van 27 Juni 1855 bij den waterstaat benoemd tot het ontwerpen eener nieuwe Statenzijl noordwaarts van de bestaande sluis van dien naam in verband met eene bedijking van gronden op Nederlandsch en Hannoversch gebied. Dit werk werd eerst ruim 10 jaren later uitgevoerd.

Toen zich 6 Aug. 1856 eene maatschappij tot aanleg van het bovengenoemde Noord-Willemskanaal van Groningen naar Assen had gevormd, werd de leiding der onteigening en later der werken aan Witsen Elias opgedragen. Hij leidde den geheelen aanleg van dit kanaal, waarbij 4 schutsluizen en bij elke sluis een stoomgemaal

[p. 157]

tot het oppompen van het water van het eene pand in het andere, aangezien er geen gelegenheid tot voeding van het kanaal van den omtrek van Assen uit bestond. De stoomgemalen waren ingericht om met turf, eene brandstof, die goedkoop in de nabijheid te verkrijgen was, gestookt te worden. Eerst eenige tientallen jaren later is men er toe overgegaan, in deze gemalen steenkolen te stoken. Witsen Elias bleef aan dit kanaal verbonden tot kort voor de voltooiing. Gedurende dien tijd woonde hij te Groningen.

Met ingang van 1 Nov. 1860 werd hij, ter standplaats Leeuwarden, benoemd tot eerstaanwezend ingenieur bij den aanleg der Staatsspoorwegen. Hij werd belast met den aanleg dier lijnen ten noorden van Meppel. Begonnen werd met de lijn Harlingen - Leeuwarden, die door zijne overredingskracht geheel zonder wettelijke onteigening kon geschieden, iets hetgeen met geen enkele andere staatsspoorweglijn het geval is geweest.

Deze lijn kwam in 1863 in exploitatie. Vervolgens werden de lijnen Leeuwarden - Groningen en Leeuwarden - Meppel onderhanden genomen; zij kwamen respectievelijk in 1866 en 1868 in exploitatie. Eindelijk kwamen de lijnen Groningen en Nieuwe Schans en Groningen - Meppel, ten behoeve van welke hij met ingang van 1 Mei 1865 te Groningen geplaatst werd, in 1868 en 1870 in exploitatie. Daarna waren er nog voltooiingswerken te verrichten, revisiewerk te maken enz. Toen dit alles gereed was, werd Witsen Elias met ingang van 1 Sept. 1874 geplaatst op het bureau der opperste directie van den aanleg der Staatsspoorwegen te 's Gravenhage. Hij was de rechterhand der achtereenvolgende chefs dier directie, Klerck en Michaëlis. Hem werd met ingang van 1 Febr. 1876 de rang van hoofdingenieur verleend.

Hij werd in 1872 tot lid van den gemeenteraad van Groningen, in Nov. 1888 tot lid van dien te 's Gravenhage gekozen. Laatstgenoemd lidmaatschap heeft hij wegens de ziekte, aan welke hij bezweken is, niet kunnen aanvaarden.

Hij was een ingenieur met een helder verstand en een zeer practischen blik, van groote werkkracht en humaniteit.

Hij huwde 28 Aug. 1856 J.M. van Diesen, geb. 9 Febr. 1828, overl. 20 Febr. 1907, bij wie hij 11 kinderen had, van wie 10 den volwassen leeftijd bereikten.

Ramaer