Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 5

[Dirks, Justus]

DIRKS (Justus), geb. te Bergen-op-Zoom 12 Jan. 1825, overl. te Amsterdam 25 Dec. 1886, was de zoon van onbemiddelde ouders. Hij muntte in zijne jeugd uit door een vlug begrip van wiskunde. Hij verkreeg in den zomer van 1841 bij het admissieexamen voor cadet aan de militaire akademie te Breda het rangnummer 1, en werd voor den waterstaat aangewezen. Na vierjarige studie verliet hij deze inrichting met het rangnummer 3, en werd bij Koninklijk besluit van 23 Juli 1845 met ingang van 1 Oct. d.a.v. benoemd tot aspirant-ingenieur en toegevoegd aan den hoofdingenieur in Zeeland. Hem werd met ingang van 1 Apr. 1846 de dienst van arrondissements-ingenieur in het 5e district van Zeeland ter standplaats Axel voorloopig opgedragen, terwijl hij met dien dienst 15 Oct. 1846 definitief belast werd, ter standplaats ter Neuzen. Hij verwisselde het 5e met het 4e district, ter standplaats Breskens, met 1 Apr. 1849, maar kwam met 1 Juli 1850 weder in het 5e district te ter Neuzen. In beide diensten had hij te doen met uitgebreide oeververdedigings-werken en tevens in het 5e district met het kanaal Gent - ter Neuzen, waar in dezen tijd vooral de

[p. 135]

afwatering der omliggende landen, die door dit kanaal benadeeld waren, door den aanleg van zijkanalen verbeterd werd.

Dirks werd 1 Oct. 1849 ingenieur 2e klasse, 1 Mei 1860 ingenieur 1e klasse. Met ingang van 1 Mei 1858 werd hij verplaatst naar 's Hertogenbosch, van waar hij met 1 Oct. 1860 opnieuw verplaatst werd, en wel naar Gorinchem. Beide diensten waren hoogst belangrijk. Tot den dienst te Gorinchem behoorden het Zederikkanaal, de stoomgemalen aan den Arkelschen Dam en te Steenenhoek en eenige Rijkswegen; de hoofdzaak was de vorming der Nieuwe Merwede met afdamming van een aantal killen in de Biesbosch en de aanleg van dijken langs de nieuwe rivier.

Hij werd lid van den raad van den waterstaat, bij beschikking van den minister van Heemstra van 9 Juni 1860 ingesteld om na te gaan, welke verbeteringen aangebracht zouden kunnen worden in de Zeeuwsche oeververdediging. Dirks had, als doorkneed in Zeeuwsche zaken, zeker een belangrijk aandeel in het door dezen raad uitgebracht rapport, gedagteekend 30 Oct. 1861.

Door zijne groote werkzaamheid en door de humaniteit van zijn chef Augier verkreeg Dirks te Gorinchem niettegenstaande zijn minder beschaafde vormen een zoo goeden naam, dat hij, toen de maatschappij voor den aanleg van het Noordzeekanaal een hoofdingenieur zocht, daarvoor de aangewezen persoon scheen. Hij werd als zoodanig benoemd en vestigde zich 1 Apr. 1865 te Amsterdam. Op denzelfden dag bekwam hij onbepaald verlof uit den waterstaatsdienst.

Reeds vóór zijne benoeming bij de kanaalmaatschappij werd hij door minister Thorbecke in eene commissie onder voorzitterschap van F.W. Conrad benoemd om hare meening uit te spreken over den vorm, die aan de hoofden van dat kanaal te IJmuiden gegeven moest worden. De ontwerper, Sir John Hawkshaw, wilde dat het noordelijke hoofd 130 meter zeewaarts van het zuidelijke zou uitsteken, de commissie adviseerde in een rapport, gedagteekend Oct. 1864, om in het belang der scheepvaart de hoofden met hunne zeeëinden in eene lijn evenwijdig aan de kust aan te leggen, maar zoodanig, dat de vaargeul aan het zeeëind der hoofden niet zuidelijker gericht zou zijn dan oost-west.

Dirks heeft de werken van het Noordzeekanaal, die door eene Engelsche firma waren aangenomen, van den aanvang tot de overneming door den Staat gedirigeerd. Zeer veel tegenspoed werd ondervonden bij den aanleg der hoofden te IJmuiden, die geheel op Engelsche leest geschoeid waren. Daarbij was verzuimd, te bedenken dat, daar beton in Engeland aan hoofden te Dover en elders goed voldaan had, de materialen, waaruit het gemaakt werd, h.t.l. eene andere scheikundige samenstelling hadden, waardoor de betonblokken, die hier bovendien veel meer van den golfslag te lijden hadden dan in Engeland, uit elkander vielen.

De afdamming van het IJ bij Schellingwoude was een zeer moeilijk werk wegens den slappen ondergrond. Het is slechts met de uiterste moeite en veel hoogere kosten dan geraamd was, dat dit werk voltooid is kunnen worden.

Dirks diende, omdat hem, naar zijne meening geheel onbillijk, door de directeuren der kanaalmaatschappij verweten werd, van bedoelde ongevallen de schuld te zijn, in Jan. 1868 zijn ontslag als hoofdingenieur in, maar de directeuren trokken hunne beschuldigingen in, zoodat hij in functie bleef.

Dirks werd met bestendiging van zijn onbepaald verlof in Oct. 1868 tot hoofdingenieur benoemd.

In de vergadering van het Koninklijk Instituut

[p. 136]

van Ingenieurs van 8 Juni 1871 hield hij eene voordracht over de werken van het Noordzeekanaal; hij deelde daarin veel mede omtrent de moeilijkheden, bij den aanleg der werken ondervonden, en was zoo bescheiden, den aannemers of hunne gemachtigden de eer te geven van alle denkbeelden, toegepast tot het voorkomen of het tegengaan der rampen.

Dat de Regeering vertrouwen in Dirks had, bewees zij door hem in Febr. 1873 te benoemen in eene commissie onder voorzitterschap van jhr. G.F. van Tets, die tot taak had, te onderzoeken, welk peil het Noordzeekanaal behoorde te hebben in verband met de eischen van scheepvaart en afwatering en met de waterverversching van Amsterdam. Deze commissie bracht in hetzelfde jaar verslag uit.

In Sept. 1876 maakte hij in opdracht van een consortium eene reis naar het zuiden van Spanje om een onderzoek in te stellen naar de kosten van de bepoldering van eene moerassige streek tusschen de Guadalquivir en de stad Lebrya. Hij leverde een rapport met begrooting in, maar van de bepoldering kwam niets.

Op de vergadering van bovengenoemd Instituut van 18 Juni 1878 deed hij eene mededeeling over eene door hem ontworpen smalle rivier langs den Neder-Rijn tusschen Lobit en de Geldersche Vallei. De bedoeling was, deze rivier in gebruik te stellen zoodra het water in de rivier zelve beneden den gemiddelden waterstand zou dalen. Dirks wanhoopte er aan, dat de Waal tusschen het separatiepunt met den Rijn en Dodewaard (waar het Betuwepand, verlengde van het Geldersche-Vallei-kanaal, in de Waal zou eindigen) ooit voldoende diep zou worden, en meende door eene rivier, die met sluizen kon worden afgesloten, het middel gevonden te hebben om steeds met vaartuigen van voldoenden diepgang de hoofdstad te kunnen bereiken.

In dezelfde vergadering werd dit plan aan eene afdoende kritiek onderworpen. Behalve de zeer hooge kosten (Dirks had geen begrooting gegeven) werd door A.L. de Bruyn Kops gewezen op de kolossale bezwaren, die de verwezenlijking van het ontwerp met zich zou brengen voor alle langs de zijde der rivier, waar de smalle rivier zou komen, gelegen steenfabrieken en andere inrichtingen. De beantwoording door Dirks was zwak, en niemand heeft dit onbekookte plan later ooit opgevat of verdedigd.

Dirks werd door F. burggraaf de Lesseps benoemd in het bestuur van het congres over den aanleg van een scheepvaartkanaal ter verbinding van den Atlantischen Oceaan met de Stille Zuidzee door de Amerikaansche landengte. Dit congres kwam in het voorjaar van 1879 te Parijs bijeen. Zijne adviezen waren zoo goed, dat de Lesseps besloot, Dirks uit te noodigen om met hem Panama te bezoeken, wat van Dec. 1879 tot Mrt. 1880 plaats had. In het Algemeen Handelsblad (het eerste stuk in het nummer van 18 Jan., het laatste in dat van 18 Apr. 1880) gaf hij eenige verslagen van zijne reis.

Zijn terugreis geschiedde over New-York. Hij werd, daar zijnde, tot eerelid van de Amerikaansche Institution of civil engineers benoemd.

Eene brochure, in 1881 over den Rotterdamschen Waterweg door Dirks geschreven, prijst den aanleg van een kanaal van Rotterdam naar zee voor de diepgaande schepen, die z.i. zeker nimmer door den open waterweg zouden kunnen varen, aan. De schitterende uitkomsten, sedert met den open waterweg verkregen, hebben bewezen, welk een verkeerd inzicht Dirks in deze had.

[p. 137]

Toen zijn arbeid bij het Noordzeekanaal ongeveer voltooid was, werd hij door den invloed van A.C. Wertheim op 15 Febr. 1881 door het kiesdistrict Amsterdam tot lid van de Tweede Kamer gekozen. Hier was hij weinig op zijne plaats, hoewel zijne medeleden zijne goedmoedigheid waardeerden. Hoewel hij omtrent vele technische zaken goede inzichten had, was hij niet de geschikte persoon om die op heldere en overtuigende wijze uiteen te zetten, zoodat hij door veel minder bekwame leden gemakkelijk op zij gezet werd.

Toen het Noordzeekanaal met ingang van 1 Jan. 1883 aan den Staat overging en daardoor de kanaalmaatschappij liquideerde, hield vanzelf de betrekking van Dirks tot die maatschappij op.

Onderwijl had het gouvernement van Chili hem opgedragen om te Talcahuano een droogdok te ontwerpen. Hij maakte ten behoeve daarvan eene reis naar Chili en nam met het oog daarop op 2 Maart 1883 zijn ontslag als kamerlid. Hij werd evenwel 28 Maart d.a.v. herkozen evenals bij de periodieke verkiezingen in Juni van dat jaar. Eerst na zijn terugkeer in het vaderland nam hij 6 Dec. 1883 opnieuw zitting.

In den aanvang van 1884 deed hij op verzoek van de commissie van beheer van het Suezkanaal eene reis naar Egypte ter behandeling van de vraag of het gewenscht was, dit kanaal te verdubbelen, d.i. het overal geschikt te maken voor het elkander voorbijvaren van grootere stoomschepen.

Na de ontbinding der Kamer met het oog op de grondwetsherziening in Mei 1886 verzocht Dirks met het oog op zijne gezondheid niet meer voor kamerlid in aanmerking te komen.

Dirks huwde 13 Oct. 1848 S.C. Kruysse, die hem overleefde, en bij wie hij een zoon, ingenieur te Buenos Ayres, en eenige dochters had. Een andere zoon, Justus, luitenant der artillerie, overl. op den leeftijd van 22 jaren 18 Oct. 1887.

Een levensbericht van hem door J.F.W. Conrad komt voor in den Ingenieur van 5 Febr. 1887. Men heeft van hem:

De Noordzee voor Amsterdam, beschouwing van de kosten en bespreking van twee andere nadeelen, geschreven naar aanleiding van het ontwerp van A. Huet (Amst. 1868); Inter-oceanic canal-projects, met F. de Lesseps en V. Dauzats, (Londen 1880); Discussions, met A. Couvreux fils (Londen 1880); De Rotterdamsche Waterweg (Amst. 1881); Nog een woord over het Rijnkanaal (Amst. 1881); Information sur la construction d'une cale séche à Talcahuano (ook in de Spaansche taal uitgegeven) (Santiago de Chile 1883).

Ramaer